Τρίτη, Ιουνίου 29, 2010

ΠΕΡΙ ΤΕΛΟΥΣ

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Ι. Ο ΦΟΒΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ
΄Ετσι λοιπόν! Μπορούμε να οραματιστούμε το τέλος του κόσμου, να πιστέψουμε με αγαλλίαση (;) με ηδονική φρίκη (;) ότι θα πέσει ο κομήτης, ότι ο ιός θα ξεφύγει από τα εργαστήρια, ότι οι πόλοι της γης θα αλλάξουν, ότι ο πυρηνικός χειμώνας θα σημάνει την αποτελεσματικότητα της παραγωγής πυρηνικών όπλων! Ναι μπορούμε να μιλήσουμε με σχετική άνεση για τη μοιραία ρήξη κάθε κοινωνικού συνδέσμου. Να φανταστούμε με άγρια πίστη το τέλος της ιστορίας, το τέλος της πλανητικής μας υπόστασης. Αλλά ενώ με τέτοια άνεση μπορούμε να φανταστούμε το τέλος δεν μπορούμε ούτε στιγμή και με την ίδια άγρια πίστη, την ίδια ευδαιμονία να σκεφτούμε, να συζητήσουμε και να δράσουμε για την αλλαγή του κόσμου. Φαίνεται πως η ου/τοπία της απώλειας κάθε τόπου είναι ισχυρότερη από την ουτοπία του ρεαλισμού, της αλλαγής του κόσμου μέσα στον κόσμο μας. Μας είναι πιο εύκολο να σχεδιάσουμε ένα καταφύγιο για ανθρώπους και σπόρους, με άλλα λόγια να υλοποιήσουμε μια κιβωτό της εξαφάνισης και του ενδεχόμενου της σωτηρίας (προ-ορισμένης και για προ-ορισμένους περι-ορισμένους τον αριθμό) παρά να σκεφτούμε - στο ελάχιστον έστω - τη δυνατότητα επιλογών για ριζική αλλαγή των κοινωνικοπολιτισμικών τρόπων του ανήκειν και της θέασης της πραγματικότητάς μας. Καλύτερα νεκροί παρά άλλοι. ΄Η μήπως είμαστε αδύναμοι να αντισταθούμε στην απορροφητική ικανότητα του φαντασιακού ΄Αλλου, ως Νεκρού...Και κυρίως γιατί η χειρονομία της αλλαγής φαίνεται να μην είναι ισχυρή στη βάσανο της εξάρτησης από την εσχατολογία;

Μα και η χειρονομία της αλλαγής στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού πόσες φορές δεν νοηματοδοτήθηκε από το θρίαμβο του τέλους πάνω στο ατελές, το θρίαμβο της πληρότητας ενός επέκεινα που επι/τέλους πραγματώθηκε επί της γης. Γιατί συχνά φιλοσοφικά συστήματα θριαμβολόγησαν με τους όρους ενός τελικού ορίου; Αλλά και γιατί συχνά πολιτικές θεωρίες - όσο συμπαθείς ή ειδεχθείς - εξύμνησαν το τέλος ως δικαίωσή τους;
΄Ετσι το πρωσικό κράτος νοηματοδότησε ένα τέλος καθώς η Απόλυτη Ιδέα του χεγκελιανού στοχασμού πραγματώθηκε ως ουσία σε αυτό, οριοθετώντας τον ζωτικό χώρο του Χέγκελ. Ο ναζισμός θριαμβολόγησε όχι μόνον για το τέλος της ιστορίας μέσω της ρητορικής για μια -ακόμη - "νέα τάξη πραγμάτων" επιδιώκοντας να αποδώσει ουσία στο φαντασιακό της Αρείας Φυλής. Ο ναζισμός θριαμβολόγησε και για το τέλος των φυσικών επιστημών όταν στο Ινστιτούτο Max Plank η Θεωρία των Κβάντα θεωρήθηκε το τέλος των επιστημών, άλλη μια ταφόπλακα στις στάχτες των καμένων βιβλίων της Νυρεμβέργης. Την ίδια περίοδο, στη Σοβιετική ΄Ενωση, ο Στάλιν, προσφερόμενος ως εργαλείο του Κομμουνιστικού Κόμματος, κατά συνέπεια ταυτισμένος με το ΄Αλλο της ιστορίας, κατέγραφε, ως το μολύβι του συνολικού κομματικού νου, στο συνταγματικό κείμενο της Ε.Σ.Σ.Δ. το τέλος της πάλης των τάξεων στις Σοβιετικές Δημοκρατίες. Και όχι μόνον αλλά και το τέλος του πολίτη της Γαλλικής Επανάστασης, την εμφάνιση του σοβιετικού πολίτη που κατακτά τη νέα σοβιετική επιστήμη και βάζει τέλος στα λογοτεχνικά ρεύματα του αστισμού. Το τέλος της ουτοπίας δια της πραγματώσεώς της.

΄Ομως για κάθε επίτευγμα τέλους ένα νέο καθήκον ανατέλλει. Η περιφρούρησή του. Η περιφρούρηση του τέλους της επιστήμης δια των αρείων επιστημόνων από τις εβραϊκές επιστήμες (λ.χ. της ψυχανάλυσης), η περιφρούρηση του τέλους του αταξικού παράδεισου από τις δυνάμεις της αντεπαναστατικής παλινόρθωσης κ.ο.κ. Κάθε διακήρυξη περί τέλους οργάνωνε ταυτοχρόνως και τη ρητορική περί περιφρούρησης του τέλους από τον κίνδυνο του τέλους του. Και αυτή η ρητορική νομιμοποιούσε από τη μια τα στρατόπεδα εξόντωσης του ναζισμού και από την άλλη τα στρατόπεδα εξόντωσης του σταλινισμού. Τη νύχτα των κρυστάλλων και τη δίωξη των κρυμμένων εχθρών του τρίτου ράιχ και τις νύχτες των δικών της Μόσχας (στα 1936 αρχής γενομένης και για τις δύο περιπτώσεις) για τους κρυμμένους εχθρούς του "αταξικού κράτους" (πόση αντίφαση σε αυτή τη φράση) της ΕΣΣΔ. Κάθε ολοκληρωτισμός συγκροτείται επί τη βάσει των εχθρών του. Και αν δεν υπάρχουν εχθροί ο ολοκληρωτισμός οφείλει να τους εφεύρει, να τους επινοήσει.

Η σύγχρονή μας διακήρυξη περί του τέλους της ιστορίας (εκ Φουκουγιάμα εκπορευόμενης) σηματοδότησε την πραγμάτωση της ου/τοπίας της αγοράς ως τέλος. Μιας αγοράς που ακριβώς επειδή σχεδιάστηκε ως ένας μη[ου]τόπος σήμανε την απαλλαγμένη από περι-ορισμούς, από νομικές και κανονιστικές τοπολογίες νεοφιλελεύθερη εκδοχή του παγκόσμιου. Οργάνωνε δε την προστασία αυτής της πραγματωμένης ου/τοπίας από το τέλος της δια ρητορικών περί τρομοκρατίας και διαρκούς πολέμου με σκοπό τον μέγιστο δυνατό έλεγχο του πιθανού τέλους στο τέλος που κατακτήθηκε.
Αλλά και κάθε συνθήκη ειρήνης δεν κατέληγε στη διαπίστωση πως τελείωσαν τα βάσανα της ανθρωπότητας και πως τώρα είναι η ώρα της μελλοντικής ανοικοδόμησης νοηματοδοτώντας εκ νέου τη διεθνή νομιμότητα ως εκείνους τους "αντικειμενικούς" (για τη συγκεκριμένη κάθε φορά συνθήκη) κανόνες, "αντικειμενικούς" αφού είναι το αποτέλεσμα του τέλους του πολέμου. Μια νομιμότητα που αντλεί την ισχύ της από το σκοπό της διαφύλαξης του τέλους του πολέμου (στην περίπτωση αυτή) από το φόβο για το τέλος του τέλους του. Να μια άλλη εκδοχή του ορισμού της νομιμότητας. Ο νόμος διατυπώνεται στην κατάκτηση ενός τέλους και προστατεύει αυτό το τέλος από το τέλος του.

Αλλά τι είναι αυτή η προστασία του τέλους από το τέλος του; Είναι τα ερείπια της προόδου. Τα ερείπια της προόδου, που σωρεύονται παγιδευτικά στα πόδια του αγγέλου της ιστορίας στην αναπαράσταση του πίνακα του Κλέε από τον Βάλτερ Μπένγιαμιν (δες αριστερά της αναρτήσεως αυτής το σχετικό απόσπασμα) (Πάουλ Κλε, Ο Νέος ΄Αγγελος [Angelus Novus])
είναι η υλικότητα της περιφρούρησης κάθε τέλους από το τέλος του. Αυτά τα ερείπια της προόδου φαίνεται να είναι τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης του δυτικού πολιτισμού. Φαντάζουν ως σημεία μιας αέναης προσπάθειας να κατακτηθεί ένα τέλος και ύστερα να προστατευθεί ως ένα τέλος που κατακτήθηκε. Αυτός ο φόβος για το τέλος του τέλους που μετουσιώθηκε σε πολιτική δίωξη, σε κυνήγι αιρετικών, κάθε είδους, σε γενοκτονίες, αφανισμούς, πολιτικά ή/και καλλιτεχνικά μανιφέστα, κ.ά. Αυτός ο φόβος για το τέλος του τέλους που μας παγιδεύει ανάμεσα σε ερείπια ως τίμημα προόδου, δηλαδή αυτοί οι κανόνες και οι περιορισμοί που είναι σημασιολογικά ισοδύναμα του δέντρου της γνώσης για να διαφυλαχθεί η ου/τοπία του παράδεισου από τους τόπους της γης.

Και το τέλος του παράδεισου τι άφησε στην ανάμνησή μας παρά τις στάχτες, τα ερείπια μιας νέας πορείας μέχρι να συναντηθεί το παλαιό με το καινό στη βιβλική κειμενική αλληλουχία, με τις βιβλικές καταστροφές και τα βιβλικά σημεία εκ νέου κίνησης της αφηγηματικής της ιστορίας. Στην πορεία αυτή, από την τετελεσμένη εξορία από τον παράδεισο μέχρι την έλευση του δεύτερου παράδεισου, μια αλυσίδα καταστροφών και δοκιμασιών μέχρις εκείνης της γραφής μιας νέας είδησης -χαρμόσυνης και σωτηριολογικής - εκείνης του Ευαγγελίου. Αλλά και πάλι στη χαρμόσυνη είδηση εμπεριέχεται μια νέα εγρήγορση και προετοιμασία για το τέλος του κόσμου τούτου και την επανατοποθέτησή μας στον αρχικό ουτοπικό παράδεισο. Η εγκατάσταση σε αυτόν θα γίνει αυτή τη φορά με επίγνωση των νέων κανόνων, προϊόν εκείνων των καταστροφών που προηγήθηκαν, ώστε πλέον ο παράδεισος να ταυτιστεί με την αιωνιότητα. Αυτή η σημασιολογική μετατόπιση του παράδεισου με σημαινόμενο την αιωνιότητα δημιουργεί και αυτή με τη σειρά της μια εικόνα ενός Σαββάτου δίχως δείλι, Sabbat sans soir, όπως σημειώνει ο Ντεριντά, μια ατέρμονη παύση μπροστά στη θέαση της δημιουργίας. Δημιουργία μεν αλλά σε παύση δε. Μια ακινησία στην απώλεια του χρόνου. Η κατάκτηση επιτέλους ενός ατέλειωτου τέλους. Αλλά για να διασφαλιστεί αυτό το ατέλειωτον τέλος και να είναι βεβαία η ματαιότητα κάθε παράβασης, τελεσίδικη η ισχύς του καλού έναντι του κακού που ως νέος όφις να μην μπορεί να ψελίσει πειρασμούς, αυτοί που θα βιώσουν τη σωτηρία δε θα είναι οι μωρές παρθένες αλλά μονάχα οι μετανοημένες. Μια σωτηρία τελεσίδικη και μια παύση οριστική μέσω του άκτιστου χρόνου της αιωνιότητας βασισμένη στην εμπέδωση των κανόνων της μετανοίας και της μεταστροφής (ανάλογα του δόγματος ή και της αιρέσεως που ασπάζεται κανείς) ώστε να μη χρειαστεί να καταστραφεί εκ νέου αυτή η παραδείσια παύση από κάποια μυστήρια άμυνα του θεϊκού απέναντι στην επιλογή της περιορισμένης - αλλά συχνά αποτελεσματικής - αδυναμίας του κακού να ασκεί τη δύναμή του. Η καινή είδηση για μια αιωνιότητα δίχως τέλος και κυρίως δίχως το φόβο για το τέλος του τέλους.


ΙΙ. ΑΝΟΙΧΤΑ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΑ: ΝΟΗΜΑΤΑ - ΣΚΙΤΣΑ - ΤΑΞΙΔΙΑ
Θα ήταν σημαντικό να σκεφτούμε την κυκλικότητα με την οποία αρχιτεκτονείται κάθε αιωνιότητα της ου/τοπίας και κάθε ου/τοπία της αιωνιότητας. Κάθε τέλος επιζητεί απεγνωσμένα το τέλος του και κάθε νόημα την απουσία του νοήματος στην ασυλία μιας τελειωμένης και εξ αυτού τέλειας βεβαιότητας. Αυτή η άνευ ορίων παράδοση στην απουσία νοήματος που βρήκε και το αντίστοιχό της στην ψυχοπαθολογία με τον όρο της ψυχανάλυσης του Dasein, χαϊντεγκεριανής προέλευσης, Νεύρωση-απώλειας του νοήματος [Sinnlosigkeit Neurose]. Μιας βεβαιότητας όπου για παράδειγμα η χρήση των διατυπώσεων του τύπου "αύριο θα ανατείλει ο ήλιος" θα ταυτίζεται με διατυπώσεις όπως "κάθε μέρα ο ήλιος ανατέλλει¨, συγκολλώντας βίαια το χτες με το τώρα και το αύριο, ολοκληρώνοντας το νόημα στην ου/τοπία της α-νοησίας. Αυτή είναι η καταληκτική ου/τοπία που κάθε φορά επιχειρείται να δεσμευτεί σε ένα και μόνον ένα πλήρες σχέδιο-εικόνα, σε ένα και μόνον έναν τρόπο πραγμάτωσης κάθε κανόνα, σε έναν και μόνον έναν μηχανισμό παραγωγής κανόνων, εκείνον που θέλει το μερικό να είναι καθολικό, το ατελές τέλειο, το χρονικό αχρονικό, το νοηματοδοτημένο ανόητο.

Από φόβο για το τέλος του τέλους, από το φόβο για κάθε απουσία νοήματος, η βία αναγορεύεται σε αναγκαιότητα και πραγματώνεται ως εγκαθίδρυση ενός και μόνον ενός συστήματος νοήματος, μιας και μόνον μιας εικόνας, ενός και μόνον ενός τόπου. ΄Ετσι επιδιώκεται ο έλεγχος πάνω στην απειλή που βρίσκεται σε ό,τι περισσεύει. Μια απειλή απέναντι στη διαρκώς αναδυόμενη ποικιλότητα που αέναα μας καταδικάζει στο μαρτύριο του Προκρούστη να κατακρεωργούμε ό,τι περισσεύει, να ελέγχουμε. Μια διαρκώς υποκινούμενη ψευδαίσθηση στο τέλος της οποίας καταλήγουμε ανήμποροι να ελέγξουμε. Παρασυρόμαστε από το ορμητικό ποτάμι των μεταφορών μας για την αλήθεια, αυτό το άρρητο που κενολογεί μέσα στη ρητή μεταφορικότητά του, στις διαρκείς μυθοποιήσεις του. Μέσω αυτού του νιτσεϊκού πλήγματος στον ναρκισσισμό των μύθων[μας] μοιάζει - για να κενολογήσω κι εγώ σε αυτό το ατελεύτητον των μεταφορών - ως να οδηγούμαστε κατευθείαν στο άσυλο της άγνοιας με όρους αυθαιρεσίας των νοημάτων, ηδονικής παραίτησης από κάθε αναζήτηση τελικού νοήματος, παραδομένοι στην επιθυμία της παραίτησης, στη λύτρωση της τελικής καταστροφής κάθε τέλους που καταχτήθηκε κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά. Γιατί υπάρχει το άρρητο και η μεταφορά είναι το σήμα του. Υπάρχει αυτό που δεν μπορούμε να πούμε και γύρω από το οποίο συγκροτείται η συμπτωματολογία, η μεταφορά κάθε ασθένειας που μόνη της θεραπεία (με την έννοια της περιποίησης του ορατού και αόρατου τραύματος) είναι η δυνατότητά της να υλοποιηθεί μέσω της υλικότητας της γλώσσας.
Πρόκειται για αυτό το αίσθημα της ριγμένης ύπαρξης μέσα στον κόσμο - αυτή την ποιητική του Ρίλκε και όχι μόνον - που επιζητεί να διατυπώσει την άρρητη τρέλα του γεννήτορά της, να μάθει τα γεγονότα που έγιναν ή που υπονοήθηκαν ότι είναι δυνατόν να γίνουν και με τα οποία κάθε γεννήτορας έθρεψε τη ψυχή των παιδιών του/της. Αυτό είναι το αίτημα για κάθε περιεχόμενο, για κάθε αίσθηση, για κάθε επιθυμία.΄Ενα αίτημα να γεννηθεί η αίσθηση από τη διαίσθηση, η επιθυμία από τις ανάγκες, το νόημα από το σύμπτωμα της απουσίας του, το σώμα από την ανοριακότητα. Το αίτημα κάθε ψυχοθεραπείας. Το αίτημα της ιστορίας. Να βρούμε αυτό που νιώθουμε πως ενώ δεν το έχουμε κι όμως μας περισσεύει. Να δούμε ποιο είναι το έρμα μας αλλά και γιατί το λέμε έρμα όταν το βρίσκουμε. Να αφηγηθούμε μέσω της γλώσσας τη δημιουργία του έρματός μας στο ταξίδι της πόλεως, της πολιτείας. Σε αυτό το ταξίδι που από την εποχή του Σοφοκλή - και όχιν μόνον- είναι το ταξίδι της πόλεως ως ζήτημα διακυβέρνησης του καραβιού. Μια μεταφορά ισχυρότατη μέχρι τις μέρες μας.
Περί ταξιδιού αλλά και περί έρματος και ο πρόλογος του φιλοσόφου Bιτγκενστάιν στις φιλοσοφικές παρατηρήσεις του: "οι φιλοσοφικές παρατηρήσεις αυτού του βιβλίου είναι κάτι σαν πλήθος από σκίτσα τοπίων που γεννήθηκαν σε αυτά τα μακρά και περίπλοκα ταξίδια".
Η πλήρης ανατροπή των μέχρι τότε μονοσήμαντων δεδομένων μας! Κανένα ταξίδι, όσο μακρύ και όσο περίπλοκο και αν βιώνεται, δεν καταλήγει σε μία και μοναδική νοηματοδότηση, σε μία και μόνον μύηση κι επομένως σε μία και μόνο μυθοποιητική διαδικασία. Πρόκειται για την πληθυντικότητα των τοπίων και όχι για την ενικότητα της ουτοπίας. Πρόκειται για σκίτσα και όχι για τελειωμένα και επομένως νεκρά (ερειπωμένα) τοπία. Πρόκειται για τη δημιουργία "ανοιχτών χώρων" στη θέση των "κλειστών" που καταρρέουν σε κάθε τέλος ως ερείπια-σημάνσεις προόδου. Το ταξίδι μπορεί να είναι ένα - ως ισχυρή μεταφορά ζωής και διακυβέρνησης του καραβιού - αλλά κρατά πολλές ραψωδίες. Διέρχεται από ακατάληπτα υβρίδια χώρων, μορφών και νοηματικών κατασκευών. Σκίτσα που επιζητούν να οργανωθούν γύρω από τελικά σχέδια.
Αλλά ακριβώς λόγω αυτού του αιτήματος για κατάληξη, για ένα τελειωτικό συμπέρασμα, είναι πολλές οι φωνές και όχι μόνον μία. Δεν είμαστε εμείς, αυτό το φαντασιακό ένα, που τραγουδούμε τα πάθια και του πόθους μας. Στην Οδύσσεια δεν τραγουδά μόνον ο Οδυσσέας για τα του εαυτού. Τον τραγουδούν και άλλοι, συχνά μπροστά του αγνοώντας πως είναι αυτός. Και μάλιστα μέσω της προφορικής παράδοσης και από ραψωδό σε ραψωδό τον διαμορφώνουν πολλοί περισσότεροι. Μας αφηγούνται και άλλοι. Είμαστε ήδη αφηγημένοι από τους άλλους και από τα πριν. Υπάρχουν προκαταβολικές αφηγήσεις για μας πριν από μας και εμείς δεν είμαστε παρά ένα σύνολο φωνών και σκίτσων. Είμαστε το καράβι αλλά ταυτοχρόνως και το έρμα του. Κι αυτό είναι κάτι που ζητάμε νευρωσικά να τελειώσει. Δεν μας βολεύει διόλου η ετερογλωσσία, η πολυφων[η]κότητα του Μπαχτίν, ο μύθος και η ιστορία του, η ιστορία και οι μύθοι της. Ζητάμε το καταφύγιο του τέλους των φωνών. Την ισχύ να κυριαρχήσουμε στις φωνές μας με μια άλλη φωνή, είτε δανεική από το θεολογικό εξωτερικό/εσωτερικό σύμπαν είτε μονομερής γεννημένη από μία πλευρά του πολύπλευρου και ανοιχτού εαυτού, αυτής της εαυτότητας. H βία των ενστίκτων μας - που διεκδικούν τη μεταμόρφωσή τους σε επιθυμία - επιδιώκουν την εγκαθίδρυση της μίας φωνής και της μίας σήμανσης. Την κατάληξη. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη βία. Η ανάγκη μας για κατάληξη. Η ανάγκη μας για έναν κλειστό κόσμο και ένα κλειστό στις άλλες του πλευρές, και άρα ακρωτηριασμένο, εαυτό. Μισούμε την περίσσεια μας, το έρμα μας, που ταυτοχρόνως είναι προϋπόθεση του ταξιδιού μας αλλά και όπως φαίνεται εμπόδιό μας κατά την τακτοποίηση των αποσκευών μας. Και αυτή η τακτοποίηση είναι η βία του ακρωτηριασμένου απένανται στην ποικιλότητα του πολύμορφου. Η βία του τέλους πάνω στην ψυχ/αγωγική ατέλεια.
ΙΙΙ. Η ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΣΤΟ ΚΑΡΑΒΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Αλλά γιατί είμαστε τόσο αποκαμωμένοι από την προσπάθεια περιορισμού εκείνου που περισσεύει, αποκαμωμένοι από την ένταση της δικής μας βιαιότητας, με την οποία προσπαθούμε να χωρέσουμε εκείνο που διαφέρει, περισσεύοντας, στις διαστάσεις της βαλίτσας των ταξιδιών μας; Γιατί όταν η βία δεν έχει πού να ξεσπάσει από την ήττα της διοχετεύεται στη λυτρωτική επιθυμία για το τέλος του κόσμου, που στις μέρες μας έχει βρει άλλον έναν ακόμη χρονολογικό προσδιορισμό, το 2012. Και στα καθ' υμάς γιατί κάθε απόπειρα αλλαγής των κοινωνικοοικονομικών σχέσεων όταν εισέρχεται στο προσκήνιο αυτός ή αυτοί που δείχνουν να περισσεύουν από τα κυρίαρχα (και περισσεύουν οι νέοι άνεργοι, περισσεύουν οι πεινασμένοι από την ου/τοπία του καταναλωτισμού, οι άστεγοι από την ευδαιμονία των στεγαστικών δανείων, οι άρρωστοι των διαδρόμων στα νοσοκομεία κ.ά.) αντιμετωπίζονται με την απωθημένη κακία του φόβου για την απειλή που πλανάται στα κεφάλια μας περί τέλους της δημοκρατίας μας και τέλους της κοινωνικής ειρήνης; Γιατί αντί να ακούσουμε και να ξανασκεφτούμε τα νοήματά μας επιλέγουμε τον τρόμο για το τέλος της τέλειας κοινωνίας μας; Τον τρόμο του τέλους του τέλους; Τον τρόμο να επασυνδεθούμε με τα ακρωτηριασμένα μέλη μας; Αποκαλυπτική - και στις μέρες μας - η κατανάλωση της βίας. Και στο σήμερά μας είναι μια ακόμη καταναλωτική εικόνα βίας ανάμεσα και σε κινηματογραφικές εικόνες βίαιου τέλους του κόσμου, που εντελώς συμπτωματικά κάνουν την εμφάνισή τους ως traillers προσεχών ταινιών και ως ολοκληρωμένες ταινίες αυτόν τον καιρό της οικονομικής κρίσης και των διαδηλώσεων. Αποκαλυπτική η βία κάθε δόγματος (θρησκευτικού και πολιτικού) για την επιβολή ενός τέλους υπό το κράτος του φόβου για το τέλος του τέλους.

Και τώρα μήπως πρέπει να δούμε κάπως αλλιώς τον άθλο του Θησέα όταν εξοντώνει τον ληστή Προκρούστη; Την αποτελεσματικότητα αυτού του άθλου όταν λειτουργεί ως ναρκισσιστική μεν αλλά λειτουργική αναφορά στο παρελθόν της πόλης των Αθηνών που μετασχηματίστηκε σε πολιτεία της δημοκρατίας; Μήπως πρέπει να ξανασκεφτούμε πριν σκεφτούμε το τέλος του κόσμου την παραίτησή μας από τον έλεγχο αυτού που περισσεύει; Μήπως πρέπει να δούμε εκ νέου την περίσσεια (που καθορίζει το έργο του Ντεριντά) ως διαφωρά, ακόμη και ως ενδεχομενικότητα όχι με την έννοια του μετα-νεοτερικού (μια διατύπωση που ο ίδιος δεν αποδέχτηκε) αλλά με την έννοια του συγχρονικού συμβάντος, του τι μας συμβαίνει τώρα ως ενδεχόμενο της ιστορίας. Μήπως πρέπει να δούμε ότι δίχως την περίσσεια, αυτό το έρμα, από την οποία μας απαλλάσσει ο Προκρούστης δεν θα μπορέσουμε να φτάσουμε στην πόλη των Αθηνών παρά ανερμάτιστοι και κατά συνέπεια αδύναμοι να συμμετέχουμε. Αδύναμοι για πολιτική συμμετοχή ώστε να ταξιδέψει το καράβι της πολιτείας ( το καράβι με το έρμα του) και να τεθούν τα ζητήματα της διακυβέρνησής του. Ακρωτηριασμένοι και ανερμάτιστοι σημαίνει πως θα βρούμε την Αθήνα ένα πεδίο τελειωμένο, θα βρούμε δηλαδή στην πόλη μας τον ολοκληρωτισμό και όχι τη δημοκρατία. Γιατί λοιπόν επιδιώκουμε το τέλειο, ελέγξιμο και ακρωτηριασμένο, και όχι το ατελές, ανοιχτό, ενδεχομενικό και πολύπλευρα-πολυεπίπεδα-πολυφωνικά ολόκληρο; Γιατί δεν αντιλαμβανόμαστε το ολόκληρο ως διεργασία που για να περιέχει το άπαν παραμένει μονίμως ανοιχτή; Το ολόκληρο δεν είναι το τελειωμένο αλλά το ατελές.
Ας σκεφτούμε λίγο πριν παραδοθούμε στην από-γνωση (έρχεται στο νου κάθε φορά που ακούω ή γράφω τη λέξη από-γνωση η λέξη από-νερα) για το τέλος του τέλους πως η κατάκτηση ενός τέλους δεν είναι παρά μια προσωρινή κυριαρχία δυνάμεων σε άλλες. Ας σκεφτούμε πως πάντα κάτι θα περισσεύει. Ας δούμε πως όσο κι αν εξαφανίζεται η περίσσεια, το έρμα, προσωρινά, μέσω της ιδεολογίας - που μετασχηματίζει την ανεπάρκεια σε αυτάρκεια και τη μερικότητα σε κατάληξη της ιστορίας - θα επανεμφανίζεται η περίσσεια διεκδικώντας την εκ νέου παρ-ουσία της (πάντα παρά την ουσία, πάντα τείνοντας στην ουσία). Ας επιθυμήσουμε αντί της καταστροφής, την επικαιροποίηση της ιστορίας. Ας δημιουργήσουμε τις νέες μας μεταφορές τείνοντας προς το άρρητο. Ας αναγνωρίσουμε τη διαφορικότητα κάθε συστήματος διαφορών. Ας αντισταθούμε μέσω της φαρμακείας της ιστορίας που συνήθως αντιμετωπίζεται ως ασθενής, όπως και κάθε περίσσεια, κάθε διαφορά. Η νεκρή ιστορία είναι μια διαφορά εξοβελισμένη σε στρατόπεδα συγκέντρωσης για κάθε είδους διαφορετικότητες. Αυτό είναι το τέλος του κόσμου μέσα στον κόσμο και όχι το τέλος του κόσμου εκτός του κόσμου τούτου. Κι αν παραδοθούμε στον ολοκληρωτισμό παραδίδοντας το έρμα μας στη σωτηριολογία του δεσπότη Προκρούστη δεν θα υπάρξει φωνή να μας παρηγορήσει για τις επιλογές μας και τα έργα μας όταν και βιολογικά πλησιάσουμε σε μια παύση, σε μια σύν/ταξη. Γιατί οι φωνές της παρηγορίας μας, οι δημιουργικές φωνές κάθε παρα/μυθίας θα έχουν ήδη ακρωτηριασθεί.
Και αναδύεται το ερώτημα που ενδημεί εκεί ακριβώς ίσια στο κέντρο αυτού του τελικού παιάνα. Γιατί δεν αντέχουμε κάτι που δεν τελειώνει; Γιατί κι αν ακόμα κατακτήσουμε ένα τέλος ή καλύτερα γιατί αφού ο τελικός σκοπός επιτευχθεί τότε έπεται μια νέα ανησυχία για το τέλος του τέλους; Είναι τέτοιο το μίσος μας που συσπειρωμένοι γύρω από διαφορετικά δόγματα για το περιεχόμενο, το είδος και την τάξη που εγκαθιδρύεται γύρω από αυτό το αναμενόμενο τέλος, έχουμε διεξαγάγει αμέτρητους πολέμους, έχουμε κατασκευάσει συγκεκριμένες παραστάσεις για τους διαφορετικούς ανάμεσά μας, για αυτούς που τολμούν να μην μισούν επειδή θα υπάρξει η αποκάλυψη της διάλυσης εις τα εξ ων συνετέθη.
΄Ετσι λοιπόν! Είμαστε τόσο ευσεβείς που παύουμε να μισούμε τον συμπολίτη μας και τον πολιτικό, επαγγελματικό μας αντίπαλο μόνον όταν αυτός αρρωστήσει και μόνον όταν τελικά αυτός πεθάνει! Αγαπούμε τον πλήρη ακρωτηριασμό μας; Αγαπούμε μόνον τον νεκρό; Νεκρές Ψυχές, λέει ο Γκόγκολ, κάτι σαν Νεκρές Αγάπες. Αλλά η επανεξέταση της στάσης μας - κάθε ανάταση /ανά-σταση - είναι αυτή η χαρά της ανατροπής του ακρωτηριασμένου και τελεσίδικου από το ανοιχτό και ολοκληρωμένο...Γιατί πως αλλιώς να δει κανείς το ολόκληρο αν δεν γνωρίσει το άνοιγμά του, τον αέναο μετεωρισμό του στο σύμπαν των ενδεχόμενων. Την παρέμβαση του υποκειμένου, ως πολυφωνία του κριτικού ρεαλισμού (και υπό αυτήν την έννοια το υποκείμενο δεν έχει απωλέσει τη δική του ισχύ έναντι της ισχύος της κοινωνικής δομής, είναι διαφορετικής τάξης έρματα αυτά) στην διαρκή αλλαγή του κόσμου.
΄Ομως δεν είμαστε μετά. Είμαστε τώρα. Και τώρα δεν βιώνει κανείς και καμμιά το τέλος του κόσμου-πλανήτη. Τώρα είναι η ώρα να δει κανείς κατά πόσο αντέχει να βιώσει τους πολλαπλούς κόσμους της ανισότητας και της αδικίας και να αντιληφθεί πως κανένας κόσμος δεν περισσεύει από τη βαλίτσα του καθώς πορεύεται, τώρα, το ταξίδι της αναπνοής του. Από αυτό το τώρα όποιος κρύβεται παράγει κινδυνολογίες γιατί δεν είναι διατεθειμένος να κοιτάξει στη βαλίτσα του τι είναι αυτό που την βαραίνει και του περισσεύει. Να δει την ανάγκη του για βάρος και να τη διαχωρίσει από την επιθυμία του για βάρος. Να δει -δηλαδή - το φόβο του απέναντι σε κάθε διαφορά όχι υπό το κράτος της βιαιότητάς του, του ακρωτηριασμού του, αλλά υπό την αναγνώριση των πολλαπλών χειρισμών που κάνει για να μη δει ότι καθένας μας είναι προϊόν διαφορών και όχι προϊόν ομοιοτήτων.
Τώρα που διαβάζετε αυτό το κείμενο υπάρχετε. Κι αυτή η περίσσεια σας καθιστά υπεύθυνους απέναντι στην επιλογή δημοκρατία ή ολοκληρωτισμός, δηλαδή το ανοιχτό στα ενδεχόμενα μερικό ή το κλειστό δόγμα ως ολόκληρο και τελειωμένο. Τώρα. Διαφορετικά μπορούμε ως Ultimoi Barbarorum (Oι τελευταίοι/οι ουτιδανοί των βαρβάρων) να κατασπαράξουμε τη νέα γενιά παραδίδοντας τα κλειδιά της ασυλίας μας στο ίδρυμα ενός λόγου α/νόητου και ολοκληρωτικού από τους κινδυνολογούντες με την ευδαιμονία της κυριαρχίας στις τσέπες τους. Τώρα διατυπώνεται ένα αίτημα. Το αίτημα της μη-κυριαρχίας. Της μη-κυριαρχίας από όλους προς όλους.
Και για να κατανοήσουμε καλύτερα τη βία με την οποία μεγαλώσαμε τις νέες γενιές παραμένοντας -τώρα- υποκριτικά έκπληκτοι στις αντιδράσεις τους παραθέτω αυτούσια δύο παραθέματα.


  • από τον Ζιγκμουντ Μπάουμαν: "Μόλις τα παιδιά μάθουν να διαβάζουν, ή ίσως και από πολύ νωρίτερα,ξεκινά η εξάρτησή τους από τα μαγαζιά" και
  • από τον Ντάνιελ Τόμας Κουκ: "οι μάχες που δίνονται στο πεδίο της καταναλωτικής κουλτούρας των παιδιών είναι ουσιαστικά μάχες για τη φύση του προσώπου και το φάσμα της προσωπικότητας στο πλαίσιο της ολοένα επεκτεινόμενης εμβέλειας του εμπορίου. Η εμπλοκή των παιδιών με τα υλικά, τα μέσα, τις εικόνες και τις σημασίες που αναδύονται από - αναφέρονται σε και διαπλέκονται με τον κόσμο του εμπορίου προβάλλει ως κεντρική στη διαμόρφωση προσώπων και ηθικών στάσεων στη σύγχρονη ζωή".

    Kαταναλώνοντας τα παιδιά μας [πηγή:media education foundation]
Αντιλαμβάνεστε ασφαλώς πως μας είναι εξίσου εύκολο να καταναλώνουμε και εξίσου εύκολο να εξαρτούμε τα παιδιά μας από τον καταναλωτισμό ενώ την ίδια ώρα ανησυχούμε για το τέλος του πλανήτη και του κοινωνικού μας κόσμου ακριβώς για να μη βλέπουμε - και σε επίπεδο πραγματικής οικονομίας- τι είναι αυτό που μας περισσεύει. Μετά αυτά τα ίδια τα αντικείμενα της εξάρτησής τους, κάποιοι νέοι, φαίνεται να καταστρέφουν. Αλλά καταστρέφοντας το αντικείμενο της εξάρτησης ο φόβος για το τέλος του τέλους και τελειωμένου κοινωνικού τρόπου ζωής επανέρχεται. Από τη φαυλότητα ίσια στο φαύλο κύκλο.



Σε αυτές τις περιπτώσεις αντί να συζητήσουμε αυτό που έχει επίπτωση στη ζωή μας και για τη ζωή μας συζητούμε τον αφανισμό μας. Αντί της δράσης και της πολιτικής συμμετοχής μας στη δημοκρατία προτιμούμε τη λύτρωση από το φόβο μας αντιδωρίζοντας την ελευθερία μας σε όποιους μας κάνουν τη χάρη να μας εγγυηθούν την μη-ανησυχία για τις αγορές μας και κυρίως μας απαλλάξουν από το προνόμιο να πρέπει να σκεφτόμαστε την αγορά ως το δημόσιο χώρο της παρουσίας μας. Από τη μια ανάσα και από την άλλη θηλιά στο λαιμό. Αδύναμοι οι άνθρωποι και για αυτό ικανοί για τη φρίκη. Μπορούμε από τη μια - και είναι κατανοητό και δεκτό - να φρίττουμε για την πυργκαγιά ενός συνθετικού δέντρου του Δήμου Αθηναίων αλλά από την άλλη μπορούμε να λησμονούμε - και αυτό δεν είναι μήτε κατανοητό, μήτε αποδεκτό στη δημοκρατία - τα καμένα φυσικά δέντρα της Πελοποννήσου (και όχι μόνον) αλλά και να αδιαφορούμε για την καταστροφή των φυσικών δέντρων στα δάση μας. Κι όταν δεν μεριμνούσαμε για το δεύτερο δεν κατανοούσαμε ότι προετοιμάζαμε τις νέες γενιές για το πρώτο. Κι αυτή είναι η διαγενεακή ευθύνη μας.
Λοιπόν είμαστε οι βαλίτσες μας μόνον ή και ό,τι περισσεύει από αυτές; Η δημοκρατία έχει ανάγκη από ανοιχτότητες και ενδεχομενικότητες σωμάτων και όχι από ακρωτηριασμένες ψυχές και σώματα (και προφανώς δεν αναφέρομαι στους χειρουργικούς ακρωτηριασμούς της κυριολεξίας, γιατί οι ακρωτηριασμένοι- ιατρικώς - συμπολίτες μας συχνά καθρεπτίζουν το δικό μας ακρωτηριασμό στη δική τους πίστη στην ιστορία και στη ζωή.).

Βαγγέλης Ιντζίδης
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Κι όλο αυτό το οιωνεί ατελές κείμενο όπως κάθε κείμενο η ποίηση το συμπυκνώνει συχνά σε μερικούς στίχους αρχίζω με τους ακόλουθους
Κάτω από κάθε τι που σου σκεπάζει τη ζωή/ Όταν όλα περάσουν/ Σε περιμένω.
Μανόλης Αναγνωστάκης



Kι αν μου πάρεις την ιστορία από το νου/ Άδειο κουφάρι η σκιά μου
Βαγγέλης Ιντζίδης










Δευτέρα, Δεκεμβρίου 07, 2009

Και πάλι Δεκέμβρης - Ελπίδα ή Πίστη; (ένα χρόνο μετά)

Αφιερώνω το κείμενο αυτό σε όλες εκείνες και σε όλους εκείνους που ονειρεύονται να υπουργήσουν, δηλαδή, να υπηρετήσουν.
[Συνεχίζοντας στην προηγούμενη ανάρτηση που έπεται]




Τέτοιος καιρός ήταν όταν έγραψα το κείμενο για τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο (δες στις δημοσιεύσεις του ιστολογίου), τέτοιος καιρός ήταν που ξεκίνησε η αγωνία για την υγεία του πατέρα και τέτοιο καιρό δημιούργησα το πρώτο μου ιστολόγιο, το Μetissage. ΄Αρχισα να στήνω τις γέφυρες παρηγοριάς.
Τώρα πάλι Δεκέμβρης. Ο πατέρας (του Αλέξη) δίχως γιο. Κι εγώ (ο γιος) δίχως πατέρα. Στην πρώτη εμφάνιση του τραγικού δεν υπάρχει λέξη - δεν ονοματίζεται στις γλώσσες του κόσμου - που να περικλείει ως χαρακτηριστικό την κατάσταση. Πώς λέγεται ο πατέρας που δεν έχει γιο... Στη δεύτερη εμφάνιση του τραγικού υπάρχει μια λέξη που εμφανίζεται ως θηλυκό ουσιαστικό και ως επίθετο: ορφάνια, ορφανός - αντίστοιχα.
Πρόκειται για εκείνο που είναι ανείπωτο και για εκείνο που μπορεί να ειπωθεί. Πρόκειται για τη δοκιμασία της πίστης όταν ουρλιάζει από απόγνωση η ελπίδα. Φοβάμαι να επεκταθώ γιατί δεν πρέπει να αναλωθώ σε συναισθηματισμούς όπου τα λόγια έρχονται εύκολα και η καπηλεία του συναισθήματος είναι ακόμη πιο εύκολη.
Εδώ - όπως και σε κάθε Δεκεμβριανά στην Αθήνα - έγκειται και η προσπάθεια. Να σκεφτεί κανείς και να νιώσει πέρα από τις ιδιότητες του πατέρα και του γιου, πέρα από τις ιδιότητες που αποδίδουν οι ρόλοι ενός όποιου πολιτισμικού ή κοινωνικού συστήματος συγγένειας. Να αγαπήσει πέρα από ιδιότητες, εκείνες των ρόλων.

Υπήρξαν στιγμές που ο γιος (εγώ) αγάπησα τον πατέρα (μου) εγωτικά. Τον έβλεπα στις εντατικές με την αγωνία - τη δική μου - να μην πάθει κάτι, να κρατηθεί. Τον άφηνα στις εντατικές και περίμενα απέξω με την αγωνία - τη δική μου - να κρατηθεί. Δεν σκεφτόμουν τη δική του αγωνία. Αν ήθελε να φύγει δίχως να πονά ή δίχως να υποφέρει (ευτυχώς έφυγε ήσυχα)... Δε σκέφτηκα αν επιζητούσε να λυτρωθώ από την αγωνία μου...αν αυτό ήταν το βάρος του... να μπορέσει να φύγει ήσυχος, λιγομίλητος και απίστευτα τρυφερός όταν μου χάιδευε το κεφάλι και εγώ του έτριβα τα πόδια για να ξεπιαστεί. Πολύβοος γύρω του αντί σιωπηλός- πολύβοος και αεικίνητος γύρω του λες και με το θόρυβο του επέβαλα να μείνει εδώ κοντά μου. ΄Ετσι εγωτικά αγάπησα τον πατέρα μου. Κι έτσι εγωτικά κάθε πατέρας, ίσως, να αγαπά το γιο του.

΄Ομως μου φαίνεται πως δίχως εγωτισμό αγάπησα εκείνον τον άρρωστο που ο πατέρας μου πρότεινε να φροντίσω - να ησυχάσει και λίγο από την υπερπροσπάθειά μου - στον θάλαμο του Ευαγγελισμού. ΄Εναν μόνο άνθρωπο που τον έφεραν καταπονημένο και εξαντλημένο από αρρώστια και πείνα. ΄Εναν μετανάστη άπορο από την Πολωνία. Ο πατέρας μου με τα λίγα από εδώ κι από εκεί γερμανικά και εκείνος με τα δικά του ελληνικά είχαν αποκτήσει μια δική τους φιλία. Κι έτσι κάθε φορά είχα να περιποιούμαι και τους δυο.
Σε μια τέτοια περίοδο καταλαβαίνει κανείς - αν είναι αλήθεια ότι καταλαβαίνουμε - πόσο δύσκολο είναι να αγαπήσουμε. Το βέβαιο είναι πως σε μια τέτοια περίοδο αντιλαμβάνεται κανείς τη γελοιότητα που έχουν λέξεις και φράσεις γύρω από τα συναισθήματα και τις ανθρώπινες σχέσεις.

Πόσο δύσκολο είναι να αγαπήσουμε δίχως ιδιότητες, αποχωρισμένοι από τη γονική, συζυγική ή όποια ιδιότητά μας.

Πόσο δύσκολο είναι να αγαπήσουμε...





Και είναι πάλι Δεκέμβρης. Μια εικόνα με τραυματίζει. ΄Οταν την τελευταία φορά που άφησα τον πατέρα μου στην εντατική (μετά την τρίτη εισαγωγή του σε αυτή) δεν μπορούσα να είμαι εκεί και να του κρατώ το χέρι. Να φύγει στα χέρια μου. Μετά το απογευματινό επισκεπτήριο τον είδα στον ύπνο μου να σηκώνεται από το κρεβάτι του και ξύπνησα περιμένοντας να με ειδοποιήσουν.
΄Οπως δεν ήταν και ο πατέρας του Αλέξανδρου εκεί, δίπλα του, να του κρατήσει το χέρι. Να του πει να φύγει, να φύγει αν το θέλει και να μη μας σκεφτεί.

Μπορούμε να αγαπήσουμε;

Κι αυτό το ερώτημα είναι που λέω ανείπωτο.

Το αδιανόητο και τρομερό που ισοδυναμεί με Θεοφάνεια ή φορές πάλι με Θεοφαγία.

Το πρώτο με την ευχή της λύτρωσης το δεύτερο με την ευχή της κάθαρσης. Και τα δύο εκφάνσεις του τραγικού αλλά και παύσεις ανάμεσα σε κείμενα και εποχές.

Και είναι πάλι Δεκέμβρης. ΄Εχουμε λέει και στη χώρα μας την ανοιχτή διακυβέρνηση, φίλες και φίλοι σπεύδουν να πιάσουν το νήμα με την νέα πολιτική συγκυρία, κάποιες/οι άλλες/οι σπεύδουν να υποβάλλουν τα δικαιολογητικά τους στις ανοιχτές προκηρύξεις ενώ τα ΜΜΕ διαπιστώνουν πως φέτος οι ζημιές ήταν μικρής έκτασης και τα επεισόδια ελεγχόμενα.

Κι ο πατέρας πορεύεται δίχως γιο. Το Ευαγγέλιο δίχως την προφητεία του. Και ο γιος πορεύεται δίχως πατέρα. Το Ευαγγέλιο δίχως την προφητεία του και πάλι. Στην πρώτη περίπτωση δεν υπάρχει εκείνο το υπεσχημένο, η ιστορία, που δημιουργεί το ανάμεσα στις γενιές και τις στοιχειώνει. Στη δεύτερη περίπτωση δεν υπάρχει η παράδοση άνευ όρων στο πατρικό. Το θέλημα πια δεν έχει το άλλοθι του πατρικού θελήματος. Ο γιος πρέπει να συναντήσει τον πατέρα στον εαυτό του και ο πατέρας πρέπει να νιώσει την απώλεια του γιου στον εαυτό του.

Η ευχή του αύριο πρέπει να γίνει πίστη του σήμερα. Και το σήμερα επιθυμεί την πίστη. Αλλιώς η ελπίδα  κλειστή ψευδαίσθηση.

΄Ενα από τα παιδικά παιχνίδια στον κόσμο των παραμυθιών.

 Πόσο δύσκολο είναι να αγαπήσουμε...Επειδή είναι δύσκολο να αφήσουμε τη ζωή να φύγει από μας, να πάψει να είναι ζωή μας...Να φύγει από μας και να γίνει το σύμπαν όπου μέσα του δανειζόμαστε υπόσταση... γινόμαστε ιστορία.

Κι είναι πάλι Δεκέμβρης...Είναι η Ιστορία που μας κτυπά την πόρτα μπαμπά. Αυτή που θέλει τις χρονολογίες ακριβείς στο μνήμα σου [Απόστολος Ιντζίδης, 1933- 2009]. Είναι η Ιστορία που μας κτυπά την πόρτα Αλέξανδρε. Αυτή που σφραγίζει μια μέρα του Δεκέμβρη, την έκτη του Αγίου Νικολάου, με το σήμα επετείου για το χαμό σου.

Αλλά αν ο πατέρας μου έπαψε πια - εκεί που πήγε - να είναι πατέρας Μου τότε ο Αλέξανδρος, ο γιος, βρίσκει τον πατέρα. Κι ο πατέρας που έμεινε δίχως γιο βρίσκει το γιο του σε εμένα.

Πόσο δύσκολο είναι να αγαπήσουμε...




Και είναι πάλι Δεκέμβρης...Αν ελπίζουμε θα χάνουμε συνεχώς ένα από τα δικά μας και δεν θα βρίσκουμε τίποτα στους άλλους.. Το δικό μας που γεννήθηκε από το ΄Αλλο δεν θα αναγνωρίσει έτσι τον εαυτό του...Και μένει ορφανό το εγώ από εαυτό και ο εαυτός στερημένος από το εγώ του..

Και είναι πάλι Δεκέμβρης... Οι νέοι της χώρας μας άλλοτε φεύγουν αποδεκατισμένοι από ένα φορτηγό γιατί κανείς δεν καταλαβαίνει πως πρέπει να περιμένει και τους άλλους...άλλοτε φεύγουν γιατί κανείς δεν καταλαβαίνει πως πρέπει να περιμένει δίχως βία...
Και είναι πάλι Δεκέμβρης και η ασθένεια πλήττει τα νέα παιδιά... ένας καινούργιος (;) ιός μιας περίεργης πανδημίας...
Και είναι πάλι Δεκέμβρης με τα σχολεία κλειστά...οι γιοι είναι άρρωστοι και οι πατέρες είναι σε απόγνωση για το ψωμί, τη μέριμνα και τη φροντίδα...
Κι οι γιοι είναι δίχως πατεράδες και οι πατεράδες είναι σαστισμένοι δίχως γιους.
Πάλι Δεκέμβρης. Οι φίλοι προστρέχουν για τις διασυνδέσεις τους...Κάποιοι από τους πολιτικούς μας - αυτούς που μας μοιάζουν τόσο, μα τόσο πολύ - θα φωτογραφηθούν ενώ τα ΜΜΕ θα μας τρομάζουν διαρκώς και σχεδόν σαδιστικά θα αναμεταδίδουν την κρίση και την ύφεση...
Πολλοί από εμάς έχουμε χάσει γονείς...και δυστυχώς και αρκετοί από εμάς έχουμε χάσει - κυριολεκτικά ή και μεταφορικά - τα παιδιά τους... ΄Ολοι μας έχουμε αρπαχτεί από το μου και το μας...παλεύουμε να δούμε τι είναι να αγαπάς πέρα από την ανελέητη οικειότητα των ρόλων μας, φίλος ή σύζυγος ή γιος ή πατέρας...
Και είναι πάλι Δεκέμβρης...Στην Ελλάδα, στην Ελλάδα μοίρα μου, χαμηλά πολύ χαμηλά... ως άλλοι ετοιμαζόμαστε να κατασπαράξουμε αλλήλους...με διακηρύξεις ελπίδας... ποια τραγωδία θα είναι η έξοδος από τέτοια τύφλωση...

Δύσκολα αγαπάμε...





Κι όσο αργεί η Ιστορία, αυτή η μορφή της πίστης που δεν γνωρίζει από οικειότητα και ελπίδα, αυτή η αγάπη...
Ο πατέρας πορεύεται δίχως γιο και ο γιος δίχως πατέρα...
Ακόμη κάποιοι ξιπάζονται με την αλλαζονεία του ανθρώπινου - αυτή την αιτιολογία της αμνησίας - και ενδύονται την απώλεια...γυμνοί ενδύονται με τη γύμνια τους...
Είναι ο Δεκέμβρης πάλι...και στη χώρα των νεκρών μιλούν  για ανάσταση

Κύριε...Βοήθησέ με να αποστερηθώ...
Την Ιστορία ζήτησα μη με μαλώνεις με το τέλμα των διαλόγων...
Το  Δεκέμβρη Σου Πατέρα...
΄Ασε μας τουλάχιστον τον Δεκέμβρη Σου

Βαγγέλης Ιντζίδης
Αθήνα, 6 Δεκέμβρη 2009

Κυριακή, Νοεμβρίου 29, 2009

Θέρος και Θάνατος

Στα τέλη του καλοκαιριού ο πατέρας, ασθένησε και στις 12 Οκτωβρίου έφυγε από κοντά μας.
Μόνη έγνοια και εμμονή δική μου να του προσφερθεί η αξιοπρέπεια στην περίθαλψη, η αξιοπρέπεια και στο τέλος. Εγώ ο γιος του, με απελπισμένη μανία, ανεβοκατέβηκα τα σκαλοπάτια των νοσοκομείων, συνεδρίαζα στα γραφεία των γιατρών, συνέλλεγα τις νύχτες τις δεύτερες και τις τρίτες και τις τέταρτες γνώμες. Με απελπισμένη μανία προσευχόμουν και με απελπισία κατάλαβα πως είναι δύσκολο να αγαπάς πέρα από ρόλους και ιδιότητες. Να αγαπάς τον άλλο δίχως το ρόλο του γιου, πέρα από την ιδιότητα που σου προσδίδει ένα σύστημα συγγένειας. Να αγαπάς σημαίνει να ακούσεις την επιθυμία του άλλου, να ακούσεις την επιθυμία του Θεού. ΄Ηταν σύντομο το διάστημα της ασθένειας και στο σύντομο αυτό διάστημα, ο πατέρας μου ήταν – όπως είναι πάντα ο κυρ- Αποστόλης είτε άνθρωπος είτε άγγελος - στωϊκός, ήρεμος, υπομονετικός, σιωπηλός με τη βουή μου και τη βουή της γυναίκας του στο προσκέφαλο, την έγνοια μας και τη φροντίδα μας, την έγνοια και τη φροντίδα των γιατρών του και των φίλων. Υπήρξαν μέρες πολύ χαρούμενες μέσα σε αυτή τη σύντομη περίοδο και μέρες δύσκολες που εκείνος τις έκανε ελαφρότερες με την αποστασιοποίησή του από τα ιατρικά πεπραγμένα.

Ο πατέρας μου από τις 28 του Αυγούστου μέχρι και τις 12 Οκτωβρίου μου έκανε το ανομολόγητο δώρο του πατέρα στο γιο. Το ανέλπιστο και τρομακτικό δώρο που δεν τολμά γιος να ονειρευτεί ότι θα λάβει από πατέρα.

Στην αρχή νόμισα πως  ήταν η αντιστροφή των ρόλων. Πίστεψα πως σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα ο γιος έγινε πατέρας και ο πατέρας γιος. Στην αρχή - κι ακόμα φορές τώρα – ένιωσα πως έχασα μέσα από τα χέρια μου ένα δικό μου παιδί. Ωστόσο βίωνα μια αλήθεια που δεν είχα καταλάβει το μέγεθός της. Ναι έχασα ένα παιδί αλλά αυτό σήμαινε πως έχασα το παιδί που ήμουν εγώ.

Κι από τις 28 Αυγούστου 2009 μέχρι και τις 12 Οκτωβρίου 2009 έζησα 48 ολόκληρα χρόνια. Ο πατέρας μου μέσα από τη φροντίδα που μου επέτρεψε να του προσφέρω με βοήθησε να μεγαλώσω. Τη στιγμή της ασθένειας διέπραξε μια πράξη απίστευτου σθένους, Με μεγάλωσε για δεύτερη φορά. Οριστικά πια και αμετάκλητα. Για δεύτερη φορά με βοήθησε να ενηλικιωθώ και να μην τρομάξω – ευτυχώς, ευτυχώς δε δείλιασα μήτε δευτερόλεπτο δε δείλιασα δίπλα του, δίπλα του συνεχώς. Για δεύτερη φορά με βοήθησε καλύπτοντας τα όποια κενά της πρώτης φοράς - από εκείνα που διαβάζουμε σε εγχειρίδια ψυχολογίας - και ατελείωτα διαιωνίζουμε λες και δε θέλουμε να ξεμυτίσουμε από την εφηβεία μας. Με βοήθησε να φτάσω από το φοβισμένο παιδί στον ενήλικα άντρα. Μέσα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα. Αχ! μπαμπά είναι δύσκολο να δεχτώ πως έπρεπε να σκέφτομαι αν ήθελες να φύγεις εσύ και όχι αν εγώ άντεχα να φύγεις. Εγώ, ο τουρίστας σου, όπως σου άρεσε να λες με εκείνο το αδυσώπητα περιπαικτικό χιούμορ σου. Αυτό το δίσημο χιούμορ σου από όπου ξεπήδησε η ποίηση να με αρπάξει από τα μικράτα μου.

Ο πατέρας μου ανήκει (σε αυτόν τον παγχρονικό ενεστώτα των ορισμών θέλω να μιλώ για εκείνον) στη γενιά των Ελλήνων με την ιδιότυπη παιδική ηλικία της κατοχής (γεννήθηκε στα 1933). Είδε τον πατέρα του, Αχιλλέα, να φεύγει για το αλβανικό μέτωπο και περπάτησε χιλιόμετρα στην Αττική γη για να βρει τροφή στη μεγάλη πείνα του '41.

Ο πατέρας μου ανήκει στη γενιά που παρά τον εμφύλιο σπαραγμό επιμένει στο όραμά της για μια καλύτερη Ελλάδα Αυτή η γενιά που δεν αγανάκτησε ποτέ, που δεν βίωσε ποτέ το ανικανοποίητο. Θυμάμαι ακόμα τα γλέντια μας στη γειτονιά με τα λιγοστά μα τόσο πλούσια. Ο πατέρας μου μαζί με την κυρά Χριστίνα, τη μάνα μου, πορεύτηκαν μαζί για πενήντα χρόνια. Μαζί στον αγώνα τους για δημοκρατία, για καλύτερη ζωή. Αλλά πάντα με μια απίστευτη αίσθηση επάρκειας. ΄Ετσι που με έκαναν να πιστέψω από πολύ νωρίς εκείνη τη ρήση του Μαρξ: "το προλεταριάτο είναι η μη-τάξη που δεν την απασχολεί το συμφέρον της". Τον κυρ-Αποστόλη τον απασχολούν οι άνθρωποι. Για αυτό και οι άνθρωποι, η οικογένειά του, οι φίλοι του, οι γιατροί του, οι γείτονές του τον αγάπησαν πολύ, τον αγαπούν ακόμα πιο πολύ τώρα. Επαρκής και αγωνιστής. Αυτό εκτιμώ απεριόριστα σε αυτή τη γενιά. Αυτό εκτιμώ στον πατέρα μου. Τη σιωπηλή επάρκειά του. Ακόμη και μπροστά στο τέλος που του διατάρασσε στιγμές την ήσυχη δύναμή του, αυτή που δεν τη σπαταλάς για να νικήσεις αλλά τη θρέφεις με ανάσες για να υπάρξεις ίσαμε το τέλος και στο τέλος. Αυτή είναι η κληρονομιά του πατέρα μου. Ζωντανή και επίμονη κληρονομιά. Επική και ανθρώπινη. Σε αγαπώ μπαμπά. Μπαμπά μου.


Στη φωτογραφία πάνω, τέταρτος από αριστερά παίκτης, ο έφηβος 19χρονος Αποστόλης Ιντζίδης, ιδρυτής της ερασιτεχνικής ομάδας ποδοσφαίρου "Αστέρας" Περιστερίου (1952).
Δε ξεχνούσε ποτέ πως εμείς είμαστε ΄Ιωνες, Μικρασιάτες, από την Προύσα και πάντα, εμείς οι Ιντζιδαίοι είμαστε με την Αθλητική ΄Ενωση Κωνσταντινουπόλεως ή - άντε χαριστικά - με τον Πανιώνιο (για να τα έχει καλά και με τη συμβία του).





Σάββατο, Ιουλίου 04, 2009

Αποχαιρετώντας την PIna Bausch

Αποσπάσματα από το Pina Bausch mon amour (πηγή: you tube)

Πέμπτη, Μαΐου 14, 2009

ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ - ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ


ΜΕΤΙSSAGE EINAI
ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ
ANAΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ ΕΙΝΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ή
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΙΚΡΟΨΥΧΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ
ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ (όπως και οι κανονιστικές σκέψεις)ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ
αλλά κι αλλιώς
ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟΝ ΟΙ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΤΩΝ ΑΘΕΑΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ


[1]
Η εξαίρετη αναγνώστρια της λογοτεχνίας και όχι μόνον, η ειδήμων της αναγνωστικής ανταλλαγής, η κ. Πόλυ Χατζημανωλάκη, αυτή η Δρ. της θεωρητικής φυσικής παρά τω κυρίω Πριγκοζίν που της αρέσει να λέει πως έρχεται από την άλλη κουλτούρα αλλά για μένα είναι μια δημιουργική διασταύρωση, ένα υβρίδιο, ένα metissage και από τις δύο κουλτούρες (θετικές επιστήμες και ανθρωπιστικές) έκανε - ανάμεσα σε μια σειρά άλλες έ-ξο-χες αναρτήσεις, μία, η πιο πρόσφατη, την οποία θα ήθελα να επισκεφθείτε και να θεωρήσετε τα σχόλιά μου εκεί ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ της Π.Χ. ως ανάρτηση στο ιστολόγιό μου εδώ, μιας και το Καταφύγιο της Εξαφάνισης:"Αντιγόνη", θα αργοπορήσει. Μπορείτε να επισκεφθείτε τις αναρτήσεις αυτές είτε προχωρώντας από τη δεξιά στήλη στην ενότητα με τα ιστολόγια που παρακολουθώ και να "κλικάρετε"/επιλέξετε το ιστολόγιο ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ είτε να ¨κλικάρετε¨πάνω στους τίτλους των αναρτήσεων που παρατίθενται στη συνέχεια.
Στο ιστολόγιο λοιπόν της Πόλυς Χατζημανωλάκη,
ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ, η πρόσφατη ανάρτηση (12/05/2009) με τίτλο: Ο Τρελός του Μπερζεράκ: μελετώντας τον ιδανικά γαλήνιο και τρομακτικό κόσμο του χάρτη αποτελεί για μένα μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να σκεφθούμε με όρους χαρτογράφησης (ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΑΠΟ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΣ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗ) την αφήγηση αλλά και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να διερωτηθούμε για τη σχέση θεμελίωσης, μεθόδου και μοναδικότητας επιλέγοντας πάντα τη δημιουργική από την επεξηγηματική /κανονιστική σκέψη (με τους όρους του Αντόνιο Γκράμσι).
Δείτε τώρα τι σημαίνει διαβάζω λογοτεχνία και τι σημαίνει αναγνωστική ανταλλαγή όταν διαβάζω ένα γραπτό κείμενο και γράφω για αυτό ενώ συζητώ και επ΄αφορμή του. Δείτε τώρα πόσα σπουδαία πράγματα μπορούν να συμβαίνουν όταν μια γυναίκα από την "άλλη κουλτούρα" - εκείνη των επιστημών (sciences-θεωρητική φυσική/physics) αποφασίζει να διασταυρωθεί με την "άλλη κουλτούρα" (αυτό το "άλλη" είναι πάντα το "άλλο" καθώς μετατοπίζεται η οπτική) εκείνη
των ανθρωπιστικών επιστημών (humanities). H Πόλυ Χατζημανωλάκη συνεχίζει την πρόσκληση - πρόκληση των αναγνωστικών ανταλλαγών στην ανάρτησή της με τίτλο " Όπου ο Ζωρζ Σιμενόν ταξιδεύει στο χάρτη με το τρένο των ονείρων του και ο ήρωάς του ρίχνει ένα μαύρο πιόνι σε ένα φλιτζάνι τσάι.". Τα σχόλιά μου εκεί συνεχίζουν να είναι μια ανάρτηση εδώ και η Πόλυ παρατηρώντας τη δική μας κουλτούρα εδώ επιβιβάζεται σε αυτήν με τις αποσκευές της γεμάτες και με τις δύο κουλτούρες. Aποδεικνύοντας εξόχως πως το τρένο μας (;), το πλοίο μας (;), το διαστημόπλοιό μας, αν προτιμάτε, δεν πρόκειται να αναχωρήσει αν δεν υπάρχει οπωσδήποτε η γνώση της μιας κουλτούρας, υποχρεωτικώς.

Αυτό που επιχειρείται ίσως εδώ αλλά οπωσδήποτε εκεί, στις Πινακίδες από κερί ΣΥΝΙΣΤΑ ΜΙΑ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ που επιτέλους μιλά για τη λογοτεχνία - και όχι μόνον - με τη χειραφέτηση του αδαούς, αυτή την προϋπόθεση κάθε ανταλλαγής σε μια κοινότητα ανθρώπων (δες Ζακ Ρανσιέρ στο εκδοτικό γεγονός Ρανσιέρ, Ο Αδαής Δάσκαλος, εκδόσεις:ΝΗΣΟΣ)
[2]


Σας προσκαλώ επίσης να επισκεφθείτε το ιστολόγιο της JustMe,
Κακός Μπελάς, και να διαβάσετε την πρόσφατη μεταφραστική της άσκηση στο ποίημα του Κόλριτζ, Παγωνιά τα μεσάνυχτα. Στο ίδιο ιστολόγιο μπορείτε να απολαύσετε και μια σειρά από άλλες ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΑΛΛΟΓΛΩΣΣΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ. Εκεί ας δούμε το δεύτερο σχόλιό μου για τα σκάνδαλα αυτού του ποιήματος που γράφεται από έναν ποιητή, τον Κόλριτζ, που προχωρά από το Διαφωτισμό προς τον Ρομαντισμό .

Πρόκειται για δύο αναγνώσεις ιστολογίων που είμαι σίγουρος πως θα απολαύσετε.

[3]

H φίλη Ελένη Χοντολίδου, δασκάλα μεγάλων παιδιών (Πανεπιστήμιο) αλλά και μικρών παιδιών (εκπαιδευτικοί και μαθητές/τριες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας και..και..) μέσα από το δικό της ιστολόγιο ΤΑ ΣΚΟΡΠΙΑ περιδιαβαίνει το Λονδίνο και μας καλεί να βλέπουμε μαζί της εκείνα που βλέπει αυτή και να ακούμε εκείνα που ακούει αυτή. Αυτό το μοίρασμα είναι για μένα η δημοκρατία του βλέμματος και της ακοής. Τα σύντομα σχόλιά της και οι φωτογραφίες της αλλά και οι σύνδεσμοι που προτείνει συνιστούν για μένα ένα παράδειγμα του τι θα μπορούσε να σημαίνει δημοκρατική ενεργή ιδιότητα του πολίτη [active democratic citizenship].

[4]
Από το S
ubstratum (το δικό μου ΄Αλλο! - ιστολόγιο) σας χαιρετά ο έρωτας του Βάλτερ Μπένγιαμιν για την ΄Ασια Λάσιτς και όχι μόνον (όπως μπορείτε να δείτε από τα ποιητικά ξόρκια στη δεξιά στήλη).


[4] (κι αφού - σας προτείνω - έχετε επιτελέσει τα [1] - [2] [3])


Μπορείτε επίσης να διαβάσετε - "κλικάροντας" πάνω στον τίτλο τους (Ετικέτες, δεξιά στήλη) - παλαιότερες αναρτήσεις μου και με την εξής σειρά (ή με όποια σειρά επιθυμείτε):


(α΄) η ψήφος των ποιητών (β΄) η μοναδική ερμηνεία των συμβάντων Διαβάζοντας το κατηγορητήριο στη δίκη της Ιωάννας της Λωραίνης (γ΄)διασταυρώσεις



Περιμένοντας την Αντιγόνη λοιπόν!



Βαγγέλης Ιντζίδης, Μάης του 2009

υγ1 ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΥΣ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗ

Βαγγέλη καλέ μου φίλε

και συν - αναγνώστη

καλησπέρα,

Χωρίς άλλο θέλω πρώτα από όλα να σε ευχαριστήσω για την ψυχική σου γενναιοδωρία να ενσωματώνεις στις αναρτήσεις σου κομμάτια από δικά μου σχόλια ή όπως τώρα με λινκ να καλείς τους ιστολογικούς σου φίλους στο φτωχικό μου. Με αυτή σου την ανάρτηση επικυρώνεις ένα καινούργιο φαινόμενο, που το ζούμε τελευταία - περίπου το διαμορφώνουμε - αλλά ίσως πρέπει να αναδείξουμε κάποιες πλευρές του, που οδηγούν σε ανεξερεύνητες μορφές δημιουργικότητας, για μας τουλάχιστον τους νέους, τους αναλφάβητους μπλόγκερς , που καλά καλά δεν έχουμε ακόμα αφομοιώσει αυτό το νέο μέσο και να που αρχίζουμε και το μεταμορφώνουμε (και να μεταμορφωνόμαστε κι εμείς).

Να που σιγά σιγά, σε αυτό το φιλόξενο χώρο – αρχικά μεταξύ αγνώστων – άρχισαν να χτίζονται οι γέφυρες παρηγοριάς και όχι μόνο. Αρχίσαμε να τολμάμε, ο καθείς με τον τρόπο του, να διαβάζουμε ο καθείς από τη δική του οπτική, να δημιουργούμε σιγά σιγά ένα αναγνωστικό εργαστήρι, όπου δεν παρουσιάζουμε πια βιβλία αλλά ή τα συνεχίζουμε, ή τα συγχωνεύουμε, ή αναδεικνύουμε τις αθέατες πλευρές τους, με το θράσος της δημιουργίας αλλά και το ρίσκο της δημόσιας κριτικής και διαφωνίας των συνοδοιπόρων.

Κάποτε οι συγκρούσεις είναι τόσο έντονες που θυμίζουν τη βία των πανεπιστημιακών αμφιθεάτρων – για να θυμηθούμε τι συνέβη στο Ταξίδι στην άκρη της νύχτας – κάποτε οι αναγνώσεις αποκλίνουν και πρέπει να δοκιμάζουμε τις αντοχές μας με αυτή την ετεροχρονισμένη προφορικότητα – στο μπλογκ ο αντίλογος καραδοκεί – και άλλοτε πάλι έχουμε εκπληκτικές δημιουργικές συνέχειες στο ιδιο ή σε άλλα μπλογκς όπως τα δικά σου ποιήματα, τα κείμενα της Just me ή ακόμα άλλες αναρτήσεις όπως η συνέχεια της τεϊοποσίας στον κακό μπελά, μετά τον καπελλά και τις δίκες του Καμύ και του Κάφκα.

Αυτό λοιπόν το γαϊτανάκι των ανταλλαγών, όπου ο ένας εμπνέεται από τον άλλο και συνεχίζει με σχόλια ή με άλλη ανάρτηση, όχι μόνο είναι κάτι καινούργιο που αξίζει να διερευνηθεί από τους θεωρητικούς, αλλά για μας που το ζούμε είναι πράγματι μια άσκηση ανοχής και δημοκρατίας, που συγκροτεί την αναγνωστική και συγγραφική μας συνείδηση στην κατεύθυνση της μεγαλοψυχίας και της μη κανονιστικής προδιάθεσης. Αυτά με την καλησπέρα μου και ελπίζω να επανέλθω.

Να’σαι πολύ καλά.

Πόλυ Χατζημανωλάκη

Τετάρτη, Μαρτίου 18, 2009

ΕΝ ΑΡΧΗ: ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗΣ [ Ι - ΙV]

Eν αρχή Ι : Africa Remix


(Έκθεση σύγχρονων καλλιτεχνών από ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο - Γιοχάνεσμπεργκ)

Με την επίσκεψή μου (Ιούλιος, 2007) στη Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής, επίσκεψη και συνεργασία στην μετά το Απαρτχάιντ Νότια Αφρική, μελέτησα τα πρωτοποριακά προγράμματα σπουδών με τις έντεκα επίσημες γλώσσες (στο substratum {δεξιά στήλη} στο τελευταίο ποίημα της συλλογής South of Africa τις αναφέρω) και είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με πολίτες από διαφορετικές φυλές επιχειρώντας να κατανοήσω τη δική τους αντίληψη για τα σύγχρονα προβλήματα της νοτιο-αφρικανικής δημοκρατίας. Τις ίδιες μέρες στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Witwatersrand βρήκα ένα σημαντικό βιβλίο με θέμα την αφρικανική φιλοσοφία [1]. Διάβασα σημαντικές αναλύσεις - αποκαλυπτικές για την τυφλότητα των δυτικών που επισκέπτονταν την ήπειρο και "επικοινωνούσαν" με τους λαούς της (και της δικής μου τυφλότητας συμπεριλαμβανομένης). Σημείωσα τους ακόλουθους αφορισμούς -γραμμένους στη γλώσσα Sepedi (οι βόρειοι της Νοτίου Αφρικής) - και την επεξηγηματική τους απόδοση :

  • από τη φυλή των Σεπέντι (Sepedi)
    1. Motho ke motho ka batho: το να είσαι ανθρώπινος σημαίνει να διαβεβαιώνεις την ανθρωπιά κάποιου αναγνωρίζοντας την ανθρωπιά των άλλων.



"Περιμένοντας" - γλυπτό (σε φυσικό τοπίο και στο χώρο της έκθεσης -φωτό B.Ι.): Dilomprizulike, Νιγηρία.

2. Feta kgomo o tshware motho: αν πρέπει κανείς να διαλέξει ανάμεσα στον πλούτο και τη διατήρηση της ζωής ενός άλλου ανθρώπου τότε πρέπει κανείς να επιλέξει τη διατήρηση της ζωής.



"Ο αρχηγός" - γλυπτό: Samuel Fosso, Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής

3. Kgosi ke kgosi ka batho:ο βασιλιάς οφείλει το κύρος του (συμπεριλαμβανομένων και όλων των δυνάμεών του) στη βούληση του λαού που διοικεί.

΄Ετσι λένε στη φυλή των Sepedi.


"Αφρικανική Περιπέτεια: 1999-2002", εγκατάσταση: Jane Alexander, Νότια Αφρική ( φωτό Β.Ι.)

  • από τη φυλή των Ζούλου (Ζoulou)

΄Οταν δολοφονήθηκε ο δωδεκάχρονος Hector Pieterson (1964 - δολοφονήθηκε 16 /06/1976) στις αιματηρές εξεγέρσεις των μαθητών και των μαθητριών του Σοβέτο, τον σήκωσε στα χέρια, ο ΜBUYISA που δολοφονήθηκε και αυτός από το ολοκληρωτικό καθεστώς του Απαρτχάιντ. O MBUYISA ανήκε στη φυλή των Zoulou και η φωτογραφία στην οποία κρατά τον νεκρό ΄Εκτορα στα χέρια του έκανε το γύρο του κόσμου.

Στην είσοδο του Μουσείου "΄Εκτορας Πήτερσεν" στις Νοιιο-Δυτικές Πόλεις (=South-Western-Townships=SoWeTo=Σοβέτο) έξω από το Γιοχάνσμπεργκ υπάρχει η γνωστή φωτογραφία αλλά και ένα μαρμάρινο επιτύμβιο (ανάμεσα και σε εκείνο της μάνας του ΄Εκτορα) με τα λόγια της μάνας του ΜΒUYISA, που λέει τι πιστεύουν στη φυλή των Ζoulou.


4."O MBuyisa είναι ή ήταν ο γιος μου. Αλλά δεν είναι ένας ήρωας.
Στη δική μου κουλτούρα, το να περιμαζέψεις τον ΄Εκτορα δεν είναι μια πράξη/δράση ηρωισμού. ΄Ηταν η δουλειά του ως ένας αδελφός.
Αν τον άφηνε στο έδαφος και κάποιος τον έβλεπε να πηδάει (ενν. τρέχοντας) πάνω από τον ΄Εκτορα δεν θα ήταν ποτέ δυνατόν να ζήσει εδώ."
Αυτά πιστεύουν στη φυλή των Ζοulou για τη βοήθεια
προς τον αδελφό - συμπολίτη.
-------------
  • από το Μάλι, Amadou Hampâtι Bâ


5. «Το γεγονός ότι ένας άνθρωπος πάνω από ογδόντα χρονών κατάφερε να ξαναζωντανέψει με τόσες λεπτομέρειες παλιές μνήμες εξέπληξε πολλούς φίλους αναγνώστες. Η μνήμη των ανθρώπων της γενιάς μου και γενικότερα των λαών με καθαρά προφορική παράδοση, λαών οι οποίοι δεν διέθεταν γραπτό λόγο, είναι εξαιρετικά ακριβής, φωτογραφική θα έλεγα. Από τα παιδικά μας χρόνια μαθαίνουμε να παρατηρούμε, να βλέπουμε και να ακούμε με τόση προσοχή, που το κάθε τι αποτυπωνόταν στη μνήμη μας. Τα πάντα βρίσκονται χαραγμένα εκεί […] Όταν αναπαριστάνουμε ένα γεγονός, το βλέπουμε σαν ταινία από την αρχή μέχρι το τέλος. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ένας Αφρικανός της γενιάς μου δυσκολεύεται πολύ να διηγηθεί «περιληπτικά». Τα διηγείται όλα λεπτομερώς ή δεν τα διηγείται καθόλου. Δεν κουραζόμαστε ποτέ να ακούμε την ίδια ιστορία! Για τους Αφρικανούς η επανάληψη δεν είναι ελάττωμα […] Η χρονολογική ακρίβεια είτε αφορούσε την παράδοση είτε οικογενειακές ιστορίες, δεν ενδιέφερε ποτέ τους αφρικανούς αφηγητές, οπότε κι εγώ δεν κατάφερα ποτέ να τοποθετήσω με χρονολογική ακρίβεια τα γεγονότα που αφηγούμαι εκτός των γεγονότων που συνέπιπταν με άλλα ιστορικά γεγονότα. Στις διηγήσεις των Αφρικανών, όπου το παρελθόν ξαναζεί στο παρόν, εκτός χρόνου κατά κάποιον τρόπο, υπάρχει μερικές φορές μια ασάφεια που μπερδεύει τους δυτικούς αναγνώστες, ενώ εμείς δεν συναντάμε κανένα πρόβλημα. Μέσα στην ασάφεια αυτή αισθανόμαστε σαν το ψάρι στο νερό.».
Αυτές είναι οι σκέψεις του Αμαντού Αμπατέ Μπα
που καταγράφηκαν το 1986 από την Ελέν Εκμάν [2].
--------------------







Οι απαρχές

(origins)

στην Αφρική

Η ανθρωπότητα σε ένα χορό θανάτου και ζωής: οι τελετουργίες των San στο Origins Center - Johannesburg

  • Στο Μουσείο του Απαρτχάιντ-΄Ενας χώρος μνήμης και αγωγής του πολίτη



Στην είσοδο του Μουσείου υπάρχουν οι 4 στήλες - πυλώνες του δημοκρατικού συντάγματος: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ - ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ - ΕΥΘΥΝΗ


Στο Μουσείο μπορείς να εισέλθεις - για να βιώσεις τι σήμαινε το Απαρτχάιντ - από δύο διαφορετικές διαδρομές - όμοιες με τις διαδρομές σε φυλακές ασφαλείας την περίοδο του φυλετικού καθεστώτος. Η μία είσοδος λέει ΄Εγχρωμοι - Μαύροι και η άλλη είσοδος λέει Λευκοί. Ακολουθείς ένα διάδρομο με κάγκελα κρατητήριου όπου εκτίθενται υπερμεγενθυμένες οι ταυτότητες των κατοίκων της Νοτίου Αφρικής, την περίοδο του Απαρτχάιντ. Σε εκείνες τις ταυτότητες διαβάζεις τη φυλετική ταξινόμηση. Και βλέπεις πως οι ΄Ελληνες δεν έχουν καταταγεί στους λευκούς αλλά στους μελαχρινούς με συνέπειες στην κατάταξη της Απαρτχάιντ Κοινωνίας. Στην είσοδο έχουν διασώσει τα παγκάκια των δρόμων στα οποία επιγράφονταν τα ακόλουθα: "μόνον για ευρωπαίους" - "μόνον για ασιάτες" - "μόνον για μαύρους". Το καθεστώς της ντροπής.

    ΄Ομως στον περίβολο του Μουσείου διαβαίνεις ανάμεσα σε φωτογραφίες που οι ίδιοι οι κάτοικοι της Νοτίου Αφρικής έστειλαν δηλώνοντας την καταγωγή τους και τους απογόνους τους - συμβάλλοντας έτσι στην πορεία προς τη Δημοκρατία. ΓΙΑ ΚΟΙΤΑΞΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΕΝΑΝ ΚΥΡΙΟ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΠΑΙΔΙ. ΕΙΝΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΝΕΛΣΟΝΑ ΜΑΝΤΕΛΑ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΙΖΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΓΓΟΝΟΣ ΤΟΥ.

    Αυτή είναι η αγωγή του πολίτη στη Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής.

    Και η προσπάθεια εκεί συνεχίζεται.

  • ένα τραγουδάκι από νηπιαγωγείο της Νοτίου Αφρικής

6. "Γεννήθηκα στην αφρική

και είμαι η μαύρη στάχτη

μα όσο τρέχει η ζέμπρα μας

ποιος θα την προσπεράσει"



"Η ζέμπρα στο θρόνο της": II koygiao - Zimbabwe

Αυτά τα λόγια - περίπου - τραγούδησε η Ομπίγια από το νηπιαγωγείο στο Kamogelo - βορειοδυτική πύλη του Εθνικού Πάρκου





ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Coetzee.P.H. & A.P.J. Roux (eds).2003. The African Philosophy Reader. Λονδίνο: Routledge

[2] Αμαντού Αμπατέ Μπά. 1999 (1991). Στα όνειρα πάντα η Αφρική. Αθήνα:Μεταίχμιο.


TO YΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ - ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΥΣ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗ


Άλλο ένα μετισάζ – για να δούμε πού θα μας βγάλει. Πολλά υποσχόμενη ανάρτηση, στην οποία θέλεις να συμπεριλάβεις στον ίδιο χώρο και τις μελλοντικές σχετικές αναρτήσεις για να μπορεί κανείς να δει μέσα στο ίδιο πλαίσιο το σύνολο των συνομιλιών που θέλεις να στήσεις: Αντιγόνη, Τζούντιθ Μπάτλερ, Μπαρνς…Ήδη το Ρεμίξ είναι μετισάζ με τα λόγια των ίδιων των Αφρικανών καλλιτεχνών που εκθέτουν τη δουλειά τους. Να ένα από τα πλεονεκτήματα του νέου αυτού μέσου. Ηχος – εικονα – βίντεο – παρελθόν και μέλλον… Η εκδοχή λοιπόν μιας άλλης Αφρικής, όχι αυτής των μη κυβερνητικών οργανισμών, της πείνας και της εξαθλίωσης, του Αίητζ, αλλά μιας Αφρικής που έχει κάτι να πει. Πολύ ενδιαφέρουσα προσπάθεια – δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που η Αφρική «έχει προσφέρει» στη Δυτική Τέχνη, για να θυμηθούμε την Αφρικανική Αναγέννηση του Πικάσσο. Να σου θυμίσω και τον Όμηρο (στην αρχή της Οδύσσειας) και το γένος των Αιθιόπων (Αιθίοψ – αυτός με την μαύρη όψη, εννοώντας όλους τους μαύρους της Αφρικής) τους οποίους είχε πάει να επισκεφτεί ο Ποσειδών – ήταν φίλοι του - :
«Βρισκόταν στους Αιθίοπες ο Ποσειδώνας τότε,
Που ζούνε μοιραστοί μακρυά στου κόσμου τις ακρούλες,
Στου Ηλιού το βούλημα οι μισοί,
στ’ ανάβλεμμά του οι άλλοι,
Για να δεχτή εκατοβοδιά από ταύρους και κριάρια.
Εκεί γλυκοξεφάντωνε…»
στην αρχή της Οδύσειας Ι 22-25 μτφ. Αργ. Εφταλιώτη
Και ο Δίας πέρασε 12 μέρες μαζί τους, διαβάζουμε στην Ιλιάδα Ι 423-424:
« και ο Δίας στον Ωκεανόν που τον καλούν οι θείοι
Αιθίοπες κατέβη χθες και όλ’ οι θεοί μαζί του.
Και μετά μέρες δώκεκα στον Όλυμπο θα γύρη»
(μτφ. Ιάκωβου Πολυλά)
Οι θ ε ί ο ι Αιθίοπες λοιπόν και σήμερα κάτι έχουν να μας πουν. Κοίτα που οι Έλληνες του Ομήρου τους αναγνώριζαν το προνόμιο να συντρώγουν με τους θεούς. Κάτι που έγινε από ότι ξέρω μόνο μια άλλη φορά, στους γάμους του Κάδμου και της Αρμονίας. Και αυτό γιατί τους παραδέχονταν για θεΪκούς.
Ο Ερνέστο Σάμπατο έχει πει ότι κάθε φορά που πεθαίνει ένας γέροντας στην Αφρική, είναι σαν να καίγεται μια βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.
Τόσο μεγάλη αξία απέδιδε – και είχε δίκιο φυσικά – στην προφορική παράδοση της Αφρικής, μια παράδοση αφηγήσεων από στόμα σε στόμα, ρυθμισμένη σοφά ανάλογα με την περίπτωση να λέγεται το βράδυ γύρω από τη φωτιά και με τρόπο ώστε ο χρόνος της αφήγησης να ταιριάζει με το χρόνο της ετοιμασίας του φαγητού όπως γράφει η Κενυάτισσα Wangari Maathai στο βιβλίο της η Αλύγιστη, που έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Ωκεανίδα. (Αυτό κι αν είναι η κουζίνα του μυθοπλάστη!!!)
Θα μπορούσα να μιλάω με τις ώρες για την Αφρική αλλά δεν είναι του παρόντος. Είχα κι εγώ την ευκαιρία να αγαπήσω πολύ την Αφρική – ας τη λέμε Αφρική έτσι γενικά, παρόλο που είναι ένας ολόκληρος κόσμος γεμάτος αντιφάσεις και διαφορές.
Ένα ταξίδι στο Ναϊρόμπι, οι παραγκουπόλεις, τα φέρετρα στις εξώπορτες των σπιτιών, η Ριφτ Βάλλευ, έκαναν την προηγούμενη ανάγνωση του «Πέρα από την Αφρική» της Κάρεν Μπλίξεν που με είχε τραβήξει τότε εκεί (και ένα συνέδριο ως πρόφαση φυσικά) να αναπλαισιώνεται, να επανεξετάζεται, να αναθεωρείται.
Η Αφρική ( Η Κένυα) έχει πολλά να μας πει. Ας σκεφτούμε την Αγγλική Κατοχή στην Κύπρο. Η Αφρική (Ρουάντα) έχει πολλά να μας πει. Ας σκεφτούμε τον Εμφύλιο και το διχασμό. Οι παροιμίες, οι γρίφοι, τα προφορικά έπη, μια παράδοση που περιμένει τους δασκάλους της για να τη διδάξουν στα παιδιά στη μητρική τους γλώσσα. Και το Απαρχάιντ! Το κείμενο του Μαντέλα της ανάρτησης συγκλονιστικό. Και παρά το ότι ο τίτλος του Βιβλίου του Αμπατού Αμπατέ Μπα στο πρωτότυπο είναι Amkoulell, l’ enfant Peul προσυπογράφω - παραφράζοντας λίγο – τον τίτλο της ελληνικής μετάφρασης «Στα όνειρά μου πάντα η Αφρική».
Ευχαριστώ για την εξαιρετική ανάρτηση - ΑΡΧΗ.
Πόλυ Χατζημανωλάκη