Δευτέρα, Δεκεμβρίου 29, 2008

ΠΕΡΙ ΟΝΕΙΡΙΚΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ

ΕΙΣΑΙ ΑΘΩΟΣ/Α ΟΤΑΝ ΟΝΕΙΡΕΥΕΣΑΙ [1]
H προφανέστατη αντίθεση στον "κόσμο"
δεν είναι "ο χρόνος"
αλλά "ο κόσμος που έρχεται".
(Βάλτερ Μπένγιαμιν)

"Είσαι αθώος όταν ονειρεύεσαι' τραγουδά ο Τομ Γουέιτς στην ταινία "Καπνός" βασισμένη στο αφήγημα του Πωλ Όστερ "Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ώγκυ Ρεν"

(http://www.youtube.com/watch?v=61pp51kxvVM)

Αυτό που θα ονομάζαμε χειροπιαστή πραγματικότητα αλλοιώνεται στην πραγματικότητα του χρόνου. Πρόκειται για μια αντιστροφή; Το πραγματικό είναι πραγματικό εφόσον υπάρχει. Και υπάρχει εφόσον μπορεί κανείς να το προσλαμβάνει με τις αισθήσεις του. Μα καθώς το συγκεκριμένο αλλοιώνεται και γίνεται άλλο στο πέρασμα του χρόνου το αρχικώς πραγματικό χάνεται. Κι αν οι συγκεκριμένοι περαστικοί, που κάθε μέρα φωτογραφίζει, έξω από το μαγαζί του, ο ήρωας του αφηγήματος "Χριστουγεννιάτικη Ιστορία του Ώγκυ Ρεν" του Πωλ Ώστερ πεθάνουν πάλι το συγκεκριμένο-πραγματικό χάνεται. Κι αν αλλοιωθούν και καταστραφούν τα άψυχα πάλι το συγκεκριμένο χάνεται. Και τι μένει; Μένει μονάχα ο χρόνος. Ως μόνη(;) πραγματικότητα.

Αλλά αν πάψει η πραγματικότητα πάνω στην οποία-μέσω της οποίας-και δια της οποίας αναγνωρίζεται και υπάρχει ο χρόνος τότε ο χρόνος ως μόνη πραγματικότητα για όλα όσα φθείρει παύει να υπάρχει. Γιατί αν ο χρόνος είναι πραγματικός είναι πραγματικός επειδή υπάρχει στην πραγματικότητα που αλλοιώνει ή ακόμη και εξαφανίζει.

Κατά συνέπεια ο χρόνος αλλοιώνει, φθείρει, εξαφανίζει τη μόνη δυνατότητά του να υπάρχει εξαφανίζοντας αυτό που τον μετράει, αυτό που του δίνει μορφή και περιεχόμενο, αυτό που του δίνει ύπαρξη, δηλαδή τα έμψυχα και τα άψυχα δια της φθοράς τους.

Ο χρόνος υπάρχει μέχρις ότου εξαφανίσει όλα όσα υπάρχουν και μετά εξαφανίζεται και εκείνος. Αλλά ποιος μπορεί να τον σταματήσει από αυτή τη φθορά, φθορά δική του καθώς επιφέρει φθορά σε εμάς;

Και η απάντηση μπορεί και να είναι: Η μνήμη και το βίωμα - η συνείδηση- της μνήμης αυτής της φθοράς. Το βίωμα είναι μια παύση του χρόνου μια παύση γεμάτη χρόνο μέσα στο χρόνο. Αυτή η παύση είναι η γενναιοδωρία μας απέναντι στο χρόνο. Είναι η παύση όπου ο χρόνος χάνει κάθε βέλος προς τα εμπρός ή προς τα πίσω. Χάνει κάθε γεωμέτρησή του. Ευθύγραμμη, κυκλική, σπειροειδής. Είναι όλα μαζί και είναι το βίωμα της παύσης και η παύση του βιώματος μια νέα γεωμετρία πέρα από απλουστευτικά σχήματα. Ναι είμαστε γενναιόδωροι προς το χρόνο ή μπορούμε να γίνουμε γενναιόδωροι προς αυτόν. Για να μην πεθάνει όταν πεθάνουμε εμείς του προσφέρουμε τη μνήμη-την ιστορία-την αφήγηση (προφορική ή/και γραπτή).

Κι εκείνος είναι γενναιόδωρος μαζί μας. Μας αφήνει στις φωτογραφίες, στα κείμενα, στα τραγούδια, στα μουσεία, στα βιβλιοπωλεία να τον φυλακίζουμε. Μας αφήνει να τον συμπυκνώνουμε στη συνειδητότητα και τη δημιουργία.

Και η συμπύκνωση του βιώματος που εστιάζει στις μικρές και μεγάλες αλλαγές στο πέρασμα του χρόνου δεν είναι μια επιτάχυνση που μας στέλνει και μας και το χρόνο δια μέσου ημών στο ανύπαρκτο μια ώρα νωρίτερα. Αντιθέτως είναι μια επιβράδυνση.

Γιατί καθώς εστιάζουμε, επιβραδύνουμε το χρόνο και τον αφήνουμε να μας γεμίσει και τον γεμίζουμε και εμείς με την ύπαρξή μας. Τότε ο χρόνος μας φαίνεται πάρα πολύ περιεκτικός και πλήρης όπως ακριβώς νιώθουμε και εμείς.

Ναι έχουμε κάνει μια καλή συμφωνία με το χρόνο. Εφόσον μας ανήκει στη βιωματική μας παύση τον πληρούμε νοήματος και τον επιβραδύνουμε.

Εφόσον του ανήκουμε μας βιογραφεί κάθε στιγμή και ενυπάρχει στην ύπαρξη πέρα από το δικό μας πέρασμα γιατί δέχεται πριν φύγουμε από δω να τον αποτυπώσουμε στις μνήμες των άλλων μέσα από εμάς τους ίδιους (εννοώ καθενός μας προς τους άλλους).

Μήτε εκείνος μπορεί να αυθαιρετήσει μήτε εμείς. Αν θέλει ο χρόνος αν θέλουμε και εμείς ας κάνουμε κι αλλιώς...Αυτό είναι μια αίσθηση ελευθερίας και ας φαίνεται αρχικά ως περιορισμός...

Εύχομαι να κρατηθεί και την επόμενη χρονιά αυτή η συμφωνία.

Ο χρόνος να μη μπορεί χωρίς εμάς και εμείς να μη μπορούμε δίχως εκείνον.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Η ανάρτηση αυτή δημιουργήθηκε επ΄αφορμή έναν σχολιασμό στην ανάρτηση της Π.Χατζημανωλάκη http://waxtablets.blogspot.com (ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ) σχετική με την αφήγηση του χρόνου στο κείμενο του Πολ ΄Οστερ.

Ο Χρόνος που Μετράει (Διονύσης Σαββόπουλος)

www.youtube.com/watch?v=ORGFJlVF7Bo

Ο χρόνος που μετράει
Εκτύπωση από: http://www.stixoi.info
Στίχοι: Διονύσης Σαββόπουλος- Μουσική: Lucio Dalla

Καλέ μου φίλε σου γράφω για να παρηγορηθώ /και εξ αιτίας της απόστασής μας, τρελά θα εξηγηθώ./ Μα από τότε που λείπεις, παρατήρησα ξανά πως ο γέρο-χρόνος έφυγε μα κάτι άκόμα εδώ δεν προχωρά.

Σπανίως βγαίνουμε έξω κι ας είναι και γιορτές. /Αρκετοί σωριάζουν σάκους με άμμο στα παράθυρα και τις σκεπές./ ΄Αλλος πάλι σωπαίνει για βδομάδες σα νεκρός / κι όσοι δεν έχουν κάτι τις να πούνε τους περισσεύει και καιρός.

Μα η μικρή οθόνη μας είπε για τη νέα χρονιά/ έναν ανασχηματισμό ευρύ που καρτερούμε πώς και τι./ Θα 'χουμε, λέει, Χριστούγεννα και καρναβάλια καθ' εκάστη./ Κάθε Χριστούλης θα κατέβει απ' το σταυρό και τα πουλάκια θα επιστρέψουν στο άστυ.

Θα έχει φαγοπότι και φως όλο το χρόνο, / θα βγάζουν λόγο και οι μουγγοί γιατί οι κουφοί μιλούσαν μόνο./ Θα επιτραπεί ο έρως όπως τον θέλει ο καθείς, /θα παντρευτούν και οι καλόγεροί μας μα κατόπιν δοκιμής.

Και ως δια μαγείας θα εξαφανιστούν κάτι κρετίνοι, / κάτι απαίσιοι που μας ταλαιπωρούν.

Βλέπεις αδερφέ μου, τι σου αραδιάζω ακριβέ μου;/Μα εδώ κοντεύω να φλιπάρω! Έστω σαν όνειρο αν το πάρω!

Βλέπεις, βλέπεις, βλέπεις, βλέπεις,βλέπεις Κύριέ μου, παραμιλάω τρεκλίζω,/γελάω μ' όλα τα εφέ μου και συνεχίζω να ελπίζω./Μα αν ο χρόνος ήταν μόνο για μιαν ώρα, κάτι σαν κομήτης, /πόσο σκληρό γίνεται τώρα καθώς χανόμαστε μαζί της.

Ο χρόνος που μετράει σε λίγο δεν θα είναι εδώ/
θα τον φάω ή θα με φάει, αυτά είχα να σου ειπώ.


10 σχόλια:

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Να αφήσω κι εδώ το εύγε μου - το άφησα ήδη στις Πινακίδες από κερί - όπου είχε ήδη αρχίσει η ανταλλαγή, μεταλλαγή της ιδέας σου από σχόλιο σε ποστ.

Ο χρόνος ως φθορά. Κάτι αυτονόητο για τον πολιτισμό σου, προς κατάκτηση για τον δικό μου, και τους ανθρώπους που έχουν μάθει να σκέφτονται μέσω των μοναχικών παρατηρητών που εξαπέλυσε ο Αινστάιν στο χωροχρόνο και που συγχρονίζουν διαρκώς τα ρολόγια τους ανταλλάσσοντας σήματα που θα επιβεβαιώνουν διαρκώς ότι οι εξισώσεις τους είναι αντιστρεπτές και το νοητό τους σύμπαν άφθαρτο. Δεν γνωρίζουν την φθορά και δεν δικαιούνται ούτε έναν κοινό θάνατο όπως όλοι μας.

Ο Prigogine αναφέρει κάπου - θριαμβευτικά - την επιστολή του Αινστάιν προς τη χήρα του φίλου του του Besso. (Την είχε γράψει για να την παρηγορήσει για το θάνατο του συζύγου της)
Ούτε λίγο ούτε πολύ της έγραφε ότι σύζυγός της δεν είχε στην πραγματικότητα πεθάνει γιατί δεν υπάρχει βέλος του χρόνου και όλα θα γυρίσουν πίσω όπως ήταν πριν. (έχω την αναφορά για την επιστολή μην αμφιβάλλεις!!!)
Ο μύθος της αιώνιας επιστροφής εξ ονόματος του ιερού τέρατος - του μύθου επιστήμονα - όχι σαν εσχατολογική προσδοκία μιας θρησκείας αλλά σαν ασυνάρτητο και αμήχανο συμπέρασμα της άρνησης της φθοράς. Ο Μπέσο δεν θα αναστηθεί, ο Μπέσο θα επιστρέψει μάλλον σαν ζόμπι. Αλλίμονό μας.

Από την άλλη η φθορά και ο πραγματικός χρόνος με τον οποίο καλούμαστε να συνυπάρξουμε - ή εντός του οποίου να υπάρξουμε και όταν οι κύκλοι του ημερολογίου το καλούν, ενίοτε να ανθολογήσουμε,να τον φωτογραφίσουμε, να τον αποχαιρετήσουμε και επ' αυτού να (αμπελο)φιλοσοφήσουμε.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Αγαπητή Πόλυ
η μόνη επιβράβευση της αρετής είναι μόνον η αρετή έλεγε από τον δέκατο έβδομο ο Μπαρού ή Μπενενούντιος Σπινόζα... και βέβαια για να το αντέξουμε αυτό μας πρότεινε να ζούμε τα όσα μας συμβαίνουν από την άποψη - έποψη της αιωνιότητας.
Σε αυτό το πλαίσιο αν αναστηθεί ο Μπέσσο ή αν ο χρόνος έχει βέλος για να τον ξαναγυρίσει πίσω λίγο ενδιαφέρει...
Εκτός κι αν η αιωνιότητα είναι ένας ατέρμονος κύκλος οπότε την έβαψα γιατί κάτι τέτοιο ξεσηκώνει κάθε κύτταρό μου...να επιστρέψω... πάλι(;)
Μάλλον επιλέγω τη συγκρότηση μιας άλλης πίστης για το χρόνο...την εφαπτομένη της κυκλικότητας του χρόνου στο δικό σου πολιτισμό...
Η φθορά είναι ο χρόνος...όσο για αυτό το ιερό τέρας επιστήμονα... παραπέμπω σε μια εβραία επιστημόνισσα που χάνοντας τη θέση της στο γερμανικό πανεπιστήμιο περίμενε εξόριστη στη νορβηγία την αναγνώριση της συμμετοχής της στη θεωρία του χάους...
Αν ο χρόνος είναι κυκλικός και άφθαρτος αυτό θα γίνεται επ΄άπειρον???
Ωχ!
Σε φιλώ πολύ
και ολόψυχα σε ευχαριστώ που με συντροφεύεις σε αυτή την ψυχοθεραπευτική μπλογκ-ασχολία μου
Καλή χρονιά
Β.Ι.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

διορθώνω στη θεωρία της σχετικότητας αντί στη θεωρία του χάους...
τώρα αυτό το λάθος λες να έχει σημασία...
λες το χάος να είναι σχετικό...
λες τελικά χάος να μην υπάρχει...
τόσο το βάρος της ύπαρξης...
όλα πια να υπάρχουν...
τι μανία κι αυτή με την ύπαρξη...
αλλά και όσο ελπιδοφόρα...
και πάλι καλή χρονιά
Βαγγέλης Ι.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Τελικά το χάσμα ανάμεσα στις "δυο κουλτούρες" είναι μεγαλύτερο από το κενό μεταξύ σταθμού και αποβάθρας στο Μοναστηράκι. Κάτι σα φαράγγι της Σαμαριάς - Γκραν Κάνυον και βάλε.

Το βέλος του χρόνου δεν γυρίζει ΠΟΤΕ πίσω!!! (Γιαυτό λέγεται βέλος, επειδή έχει κατεύθυνση και πάει από το παρελθόν προς το μέλλον).

Επειδή θεωρώ ότι πήδησα εδώ και καιρό από το συρμό της μιας κουλτούρας, χωρίς να είναι βέβαιο ότι πέρασα στην άλλη, κάτι σαν εκιλιμπρίστ κολοσσός της Ρόδου δηλαδή, σου συστήνω το εξαιρετικό -μη τεχνικό - κείμενο της ¨άλλης πλευράς¨ γραμμένο από την e-cynical (κάθε άλλο παρά κυνική),
η φευγαλέα υφή του χρόνου

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Aγαπητή Πόλυ τείνω προς την άποψη πως η φύση και ό,τι τέλος πάντων υπάρχει εκτός του ανθρώπινου εγκεφάλου ουδόλως "ενδιαφέρεται να συμπεριλάβει το χρόνο στο πρόγραμμά της", όπως λέει και το κείμενο στο οποίο είχες την καλοσύνη (διδακτική πάντα) να με παραπέμψεις.
Ωστόσο -και όντως τώρα πρόκειται για μια διαφορά κουλτούρας σε δύο επίπεδα - μιλάμε για το χρόνο με μια κουλτούρα δυτικοευρωπαϊκή και μάλιστα όπως αποτυπώνεται και στις ευρωπαϊκές γλώσσες και της ελληνικής συμπεριλαμβανομένης.
Τι θα έλεγες για αυτό το αυτονόητο του βέλους σου προς το μέλλον αν ήξερες ότι υπάρχουν γλωσσικά συστήματα-γλώσσες δηλ.-στις οποίες δεν υπάρχει ο μέλλοντας ως ρηματικός χρόνος; Και τι θα έλεγες αν γνώριζες κάποιον που σου μιλούσε επί τη βάσει του παρελθόντος του που του είπε ότι θα σε συναντούσε και επομένως σε εντάσσει στον αόριστό του. Για φαντάσου να σου πει κάποιος που πρωτογνωρίζεις εκεί στο σταθμό στο Μοναστηράκι "Πρόσεχε, έπεσες στο χαντάκι" αντί "Πρόσεχε θα πέσεις στο χαντάκι"
Και για σκέψου ότι αυτό το Πρόσεχε, έπεσες στο χαντάκι" είναι δυνατό να ειπωθεί και στα ελληνικά στην πραγματολογική συνθήκη μιας αυστηρής προειδοποίησης...Να όταν λόγου χάρη βλέπει κάποιος το παιδί του να παίζει συνέχεια με το αναμμένο κερί των εορτών στο σπίτι και του πει εκνευρισμένος Παίξε και κάηκε το χεράκι αντί και θα καεί το κεράκι...
Λοιπόν;
Επίσης και στη δική μας κουλτούρα τη δυτικοευρωπαϊκή τι θα έλεγες αν σου έλεγα ότι γλωσσολογικά η διάκριση της ευθείας του βέλους ΄με φορά από παρελθόν μετά παρόν και μετά μέλλον δεν είναι γραμματικά ορθή γιατί οι γλώσσες δεν διακρίνουν παρελθόν - παρόν - μέλλον αλλά διακρίνουν παρελθόν - μη παρελθόν ( ο ενεστώτας ας πούμε είναι ένας αχρονικός ή/και παγχρονικός χρόνος για αυτό και χρησιμοποιείται στους ορισμούς και κυρίως και στα οριστικά και ταυτοχρόνως παροντικά αλλά και παντοτινά των προοιμίων του Ομήρου αλλά και του ερωτόκριτου όπου στην ουσία δίδεται ο ορισμός της νιας αγάπης...
επίσης τι θα έλεγες για το παρόν χωρίς χρόνο (μάλιστα - μάλιστα καλά άκουσες) του προλόγου του Ντίκενς από την Ιστορία των δύο πόλεων;
Επιπλέον είναι άλλο πράγμα να μιλάς για το χρόνο ως φυσικός άλλο ως ψυχαναλυτής άλλο ως νευροφυσιολόγος και βιολόγος, άλλο ως γλωσσολόγος και άλλο ως ένας συνδυασμός ανάμεσα στο προσωπικό σου σύμπαν(πολιτισμό) και τα προαναφερθέντα με έμφαση και στην υπαρξιστική φιλοσοφία ή και τη φαινομενολογία ενδεχομένως
Τουτέστιν σε ποιο πολιτισμό μιλάς στις πολιτισμικές υποδιαιρέσεις του δυτικού στις διαφορικές πολιτισμικές οπτικές του παγκόσμιου στις μικροπολιτισμικές κοινότητες;
Μήπως επειδή και η γλώσσα είναι μορφή και όχι ουσία (αρχής γενομένης και του κυρίου Saussure) ο χρόνος είναι μορφή και όχι ουσία;
Μήπως είναι ουσία όταν από το χρόνο κερδίζουμε χρήματα; Και μήπως ο χρόνος είναι η ασυνέχεια και η παύση που επιζητεί δια του χρόνου να συγκροτήσει μια συνοχή οπότε και μάλλον γλυτώνουμε το κατακερματισμό του σχιζοφρενούς;
Αλλά αυτό ακριβώς διατείνομαι δίχως να τείνω όπως το βέλος του χρόνου ότι αν είχαμε μείνει σε αυτή την παύση που ο Θεός έκανε για να δει το έργο του κανένα βέλος δεν θα έδειχνε πουθενά...άσε πια εκείνα τα πολύ ωραία της μεσαιωνικής φιλοσοφίας για το χρόνο (γιατί και ο μεσαίωνας είχε φιλοσοφία) ΄
Τώρα σκέφτομαι πως εδώ στις νέες τεχνολογίες καταργείται το βέλος του χρόνου...
εγώ παύω να υπάρχω και αυτό το μπλογκ μένει στο διαδίκτυο
ποιο είναι το μέλλον του και το παρελθόν με παρατηρητή εμένα; κανένα
πρέπει κάποιος να το διαβάσει για να μπορεί να μπει στη ροή του χρόνου κάποιου αλλιώς στο διαδίκτυο τι χρόνο έχει;
Αυτά και τόσα άλλα
αλλά τώρα που το θυμάμαι
και οι μέλισσες του Κάλβου δεν έχουν ένα βέλος ανάποδο από το παρόν προς το παρελθόν;
και στο επίπεδο του συγγραφέα;
κα στο επίπεδο των αφηγηματικών προσώπων;
και στο επίπεδο του αφηγηματικού μύθου;
Να προσέχεις τα κενα στο σταθμό στο Μοναστηράκι γλυκειά μου
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ
Βαγγέλης Ι.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Συμπληρωματικά θυμήθηκα
το βέλος και τη σημασία του στο σχολείο όταν συζητούσαμε στη Μαλαισία για την πολυτροπικότητα με τον κατ΄εξοχή θεωρητικό της τον Kress...
Αν βάλουμε στα παιδιά αφίσες αεροπορικών εταιρειών ένθεν και ένθεν της νοητής που διέρχεται από το Κάιρο θα δούμε ότι τα αεροπλάνα έχουν τέτοια φορά στις δύο αφίσες λες και θα συγκροστούν γιατί με άλλο βέλος σχεδιάζεται στις διαφορετικές πλευρές αυτού του άξονα
επίσης σε διαφορετικούς πολιτισμούς και τεχνικές γραφής ή γραφημάτων το βέλος και η φορά δεν έχει καθόλου παντού και καθόλου πάντα την ίδια σημασία
Ποιος δίνει σημασία στο βέλος
εμείς εφόσον δεν πέσουμε στο χαντάκι στο μετρό του Μοναστηρακίου
:)

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Βαγγέλη να με συμπαθάς για τη διδακτικη μου παραπομπή αλλά ήθελα από την αρχή να σου πω ένα εύγε για την ιδέα σου να μιλήσεις για τη φθορά.

Θα σου ζητούσα να διαβάσεις προσεκτικά - αν θέλεις να εισπράξεις αυτό το εύγε που επιθυμώ να σου αποδώσω - το πρώτο μου σχόλιο αλλά παίρνοντας υπ΄ όψη τα εξής:

΄Οταν λέω δυο κουλτούρες, εννοώ τον όρο του Snow (http://en.wikipedia.org/wiki/The_Two_Cultures) βάζω πρόχειρα την αναφορά στη βικιπίδια ανάμεσα στον τρόπο σκέψης των θετικών και των θεωρητικών επιστημών. Ο Πριγκοζίν τον οποίο ανέφερα προσπαθούσε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ τους, που η εκτόξευση τόσων βελών από μέρους σου επιβεβαιώνει ότι υπάρχει. (α προπό οι ανθρωπολόγοι έχουν βρει ότι υπάρχει μια φυλη ινδιάνων στη Λατινική Αμερική που ζει ανάποδα στο χρόνο)

Οι επιστήμες μέχρι τώρα - αυτό προσπαθούσα να πω στο σχόλιό μου - έχουν ένα κόσμο που διέπεται απο έξισωσεις που λειτουργουν μια χαρά αν αντιστρεψουμε το χρόνο. Τιποτε δεν τις εμποδιζει δηλαδή να λειτουργουν ανάποδα, δηλαδή απο το παρόν προς το παρελθον μια στα χαρτιά αυτά ειναι απολυτως συμμετρικά και ισοδύναμα. Αυτο που διαφοροποιει όμως το νοητο τους συμπαν από την πραγματικοτητα είναι η φθορα. Μια απο τις συνέπειες της εντροπιας.

Φυσικά οι ανθρωπινοι πολιτισμοι προσπάθησαν να εξορκισουν την φθορα (την ιστορια) επιννοώντας κυκλικές επιστροφές, αναγεννησεις και αιωνιότητες. Και οι επιστημονες απο την άλλη πλευρα του χάσματος με το να αρνουνται καποτε να δεχτουν το θανατο, όπως το παραδειγμα που σου ανέφερα.

Ισως η επιστημη είναι ένας ατελης εξ ορισμου τρόπος για να περιγραψεις την πραγματικότητα και την περιπλοκοτητα της μια και στηρίζεται συνηθως σε αναγωγες, σε αναλυση των μερών - χοντρικά μιλωντας - μια και κανεις δεν εγγυήθηκε ότι το σύνολο όταν συμπεριφέρεται σαν συνολο θα ειναι το άθροισμα των μερών και δεν θα έχει μια δική του συνεργητική και τελειως διαφορετικη λειτουργια.

Μια δονκιχωτικη ενδεχομένως προσπάθεια άρνησης του αναγωγισμου μελετώντας τα συστηματα σαν συστήματα και οχι ανατέμνοντάς τα και μια ακόμα προσπάθεια ενσωμάτωσης του χρόνου και της φθορας (της ιστοριας δηλαδη) στους νόμους της φυσικης ηταν αυτη του Πριγκοζιν (και όχι τόσο το χάος που ενδεχομένως να μελετουσε για να εξυπηρετησει αυτά τα δυο σχέδια που σου ειπα).

Στις δυο κουλτουρες επανέρχεται και ο Τομας Πύνσον στο δοκίμιό του It is OK to be a Luddite που παραπεμπω στο τέλος της αναρτησης για τα παπουτσια και τα σαμπώ.

Αυτά είχα να πω. Το σχόλιό σου πολυ διδακτικό επισης. Αλλά καταλαβαινεις τωρα ότι μπορει να μονολογουμε ακαταπαύστως γιατι ανήκουμε σε διαφορετικούς πολιτισμούς;

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Αγαπητή Πόλυ
τι κατατοπιστικό (και γιατί όχι και διδακτικό) σχόλιο. ΄Ισως του πρέπει και μια εκτενέστερη ανάρτηση από σένα. Τώρα κατανοώ
ότι δεν μονολογούμε εκ παραλλήλου αλλά ότι επιτέλους μπήκαμε, αφού περάσαμε το χάσμα, στον ηλεκτρικό του σταθμού "Μοναστηράκι" (άλλη μια υβριδιακή τοπολογία) λυτρωμένοι από την απώλεια χρόνου μέχρι να συνεννοηθούμε και έχοντας τις φαρέτρες του χρόνου γεμάτες από άπειρα ινδιάνικα βέλη.
Φθαρμένοι στην προσπάθεια να μεταδοθούν οι νοηματοδοτήσεις από τους δύο πολιτισμούς καταλήξαμε στη σύνθεση που εσύ έκανες για λογαριασμό και των δύο στο τελευταίο σχόλιο. Τώρα τα πράγματα έγιναν ακόμη περισσότερο "υβριδιακά" και "διασταυρωτικά" καθώς δύο πολιτισμοί συμπορεύονται στο ίδιο βαγόνι. Σε σένα βέβαια λειτουργεί περισσότερο το υβρίδιο καθώς από τη θεωρητική φυσική πέρασες στις πολιτισμικές σπουδές και αντίστροφα ενώ σε μένα οργανώνεται η επιχειρηματολογία υπέρ των υβριδίων αλλά μονοπολιτισμικά (αλοίμονό μου). ΄Ισως είναι μια ευκαιρία για μια διαπολιτισμική σύνταξη της επιχειρηματολογίας υπέρ της διασταύρωσης. Εντροπία και φθορά μαζί με την άφθαρτη χρονικότητα νοούμενης ως ανυπαρξίας. Με την μία κουλτούρα η αιωνιότητα, αν υπάρχει, δεν υπάρχει η ιστορία και επομένως θα πεθάνουμε - αν έχει νόημα και ο θάνατος - και θα ζήσουμε σε μια ατέλειωτη ομοιότητα ίσως και στην πλήξη μιας χαυνωτικής παύσης. Με τη δεύτερη αν υπάρχει μόνον η ιστορία, η φθορά νοηματοδοτεί το θάνατο ως μια αδιάκοπη εξέλιξη που μπορεί να είναι ένα υβρίδιο από παρελθόντα και μη παρελθόντα βιώματα, από διαισθήσεις και αισθήσεις από αποκαλύψεις και ανακαλύψεις μαζί. Και στην πρώτη και στη δεύτερη κουλτούρα υπάρχει κάτι κοινό. Στη δεύτερη περίπτωση η παύση δεν είναι χαυνωτική γιατί ακριβώς στην παύση γίνεται η έκλαμψη μιας εκ νέου νοηματοδότησης αυτού που έχει ήδη συμβεί και η επόμενη μέρα ήδη ενυπάρχει στην ανακάλυψη των νοημάτων της προηγούμενης μέσω της παύσης του βιώματος. ΄Ενα μέλλον που ήδη πραγματώνεται στις προδιαθέσεις και διαθέσεις ενός περισσότερο βιωμένου παρελθόντος. Είτε υπάρχει η αιωνιότητα είτε υπάρχει η φθορά της αντιστρεψιμότητα της νοηματοδότησης και στους δύο πολιτισμούς υπάρχει κάτι κοινό. Η παύση με την οδύνη της είτε για να δούμε πόσο όμοιοι είμαστε είτε για να δούμε πόσο κανονικά είναι ό,τι νιώθουμε μέσα μας ως υβριδιακά. Και στις δύο κουλτούρες υπάρχει μια φθορά μόνο που στη μία δεν επηρεάζει τη γλώσσα της (μεταγλώσσα της εξίσωσης και των υπολογισμών) ενώ στην άλλη είτε αλλάζει το νόημα και τα γλωσσικά σημεία περιφέρονται εναγωνίως επιζητώντας τις νέες τους συναρθρώσεις στο ρηματικό σύμπαν
είτε αποκαλύπτεται εκ νέου το βιτγκενσταϊνικό πως η γλώσσα δεν μπορεί να τα πει όλα και για αυτό τα όρια της γλώσσας μας είναι τα όρια του κόσμου μας (και όχι το αντίστροφο που οι αδαείς - και πανεπιστημιακοί μάλιστα - διατείνονται ότι είπε ο φιλόσοφος δίχως να τον έχουν διαβάσει. Μα κι αυτός δεν είναι η διασταύρωση των δύο πολιτισμών! μαθηματικά-μηχανική-πολιτισμική πραγματολογία). Και στους δύο πολιτισμούς η αγωνία της α-νοησίας είναι έκδηλη και στους δύο η αγωνία μήπως και υπάρχει τελικά αυτό που δεν έχει νόημα είναι έκδηλη. Γιατί αν υπάρχει το α-νόητο κάθε δημιουργία μας κάθε ματαιοδοξία και κάθε δύναμη και αδυναμία μας παύει να είναι όλα αυτά και είναι ένα τίποτα. Και τότε αλοίμονο σε μας! Αλλά τώρα που το σκέπτομαι τρομάζοντας ένα φωσάκι ανάβει στο νου μου και μου λέει με σήματα που νοηματοδοτώ εγώ(;)πως υπάρχει - έστω κι αν υπάρχει το ανόητο, η υπερώνυμη ανοησία/απουσία κάθε νοήματος- ένα θαύμα: άπειροι μικρόκοσμοι νοημάτων σε έναν κόσμο/σύμπαν που ίσως και να μην έχει αφεαυτου κανένα σημασιολογικό σύστημα κανένα νόημα. ¨ο,τι μπορεί το "τίποτα να υπάρχει" (δες και κάτι από τα στιχάκια μου που τώρα με κάνεις να συνειδητοποιώ τι έλεγα/έγραφα-να και το τώρα που είναι βίωμα του χτες). ΄Ο,τι μπορεί μεν το τίποτα να υπάρχει (απουσία χρόνου, φθοράς και νοήματος - άρα και ιστορίας) αλλά μέσα ακριβώς σε αυτό το τίποτα υπάρχουν οι παρουσίες των νοημάτων, οι μικρόκοσμοι των ιστοριών, τα νοήματα, οι φθορές/φθαρτές προϋποθέσεις κάθε ιστορίας που ποιεί τη φθορά και την καταγράφει στα βιώματά μας και στον πολιτισμό. Αλλά - για στάσου, για στάσου καλή μου φίλη - αυτό, αυτό δεν είναι η ιστορία, το τίποτα που γίνεται κάτι στη συνείδηση και στις πράξεις των ανθρώπων. Το χάος που επαναγεωμετρείται διαρκώς. Η ιστορία είναι μορφή και όχι ουσία, είναι μια τομή νοήματος στο νεφέλωμα της α-νοησίας. Κάτι πυγολαμπίδες που φωτίζουν μέσα στη νύχτα - έτσι. Το τίποτα υπάρχει επειδή μας δίνει το έναυσμα να κάνουμε ο,τιδήποτε έτσι επειδή μας ήρθε και αυτό είναι το βάρος μας. Το σύμπαν δεν μας δίνει επιλογές. Τις επιλογές μας το τι από το ο,τιδήποτε θα πράξουμε είναι δική μας υπόθεση και αυτό είναι το παρόν της ιστορίας. Οι επιλογές μας ανάμεσα στα νοήματα.
Εμείς πάντως επιλέγουμε να μπούμε μαζί στο τρένο του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι.
Ευχαριστώ
Βαγγέλης Ιντζίδης
ΝΑ ΚΑΙ ΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΟΥ ΒΑΛΤΕΡ ΜΠΕΝΓΙΑΜΙΝ:Στην αποκάλυψη του θεϊκού, ο κόσμος - το θέατρο της ιστορίας - υποβάλλεταισε μια έντονη διαδικασία αποσύνθεσης, ενώ ο χρόνος - η ζωή εκείνου που τον αντιπροσωπεύει - υποβάλλεται σε μια έντονη διαδικασία πλήρωσης. Το τέλος του κόσμου: η καταστροφή και η απελευθέρωση μιας (δραματικής) αναπαράστασης. Απολύτρωση [σημ.αλλά και εξαγορά [redemption]] της ιστορίας από τον ένα που την αντιπροσωπεύει./Αλλά ίσως με αυτή την έννοια η προφανέστατη αντίθεση στον "κόσμο" δεν είναι "ο χρόνος" αλλά "ο κόσμος που έρχεται".
ΤΑΔΕ ΕΦΗ Ο ΕΞΟΧΟΣ ΑΥΤΟΧΕΙΡΑΣ ΤΟΥ ΠΟΡΤ ΜΠΟΥ (αυτοκτόνησε καθώς ετοιμαζόταν να περάσει τα ισπανογαλλικά σύνορα για να μη συλληφθεί από τους ναζί αλλά για λίγο τα σύνορα έκλεισαν και διέπραξε το τέλος του. Σε λίγες ώρες - λέγεται - ότι τα σύνορα ξαναάνοιξαν αλλά ήταν ήδη αργά για αυτόν. Αυτή την κακοτυχία του περιγράφει σε ένα εξαίρετο για εκείνον κείμενό της η Χάνα ΄Αρεντ).
Δες και το ποίημα Βάλτερ στο βιβλίου μου Χαιρετισμούς από την Ελλάδα.
Β.Ι.

preve είπε...

Να 'εστιάσω' κι εγώ σε μια πτυχή της συνομιλίας σας... Φανταστείτε αγαπητοί Πόλυ και Βαγγέλη να αποκτούσαμε κάποτε τη γνώση και συνείδηση αυτής της νιτσεϊκής κυκλικότητας, εγκλωβισμένοι στο ατέρμονο μα και ενσυνείδητοι γνώστες-συμμέτοχοι αυτού, μια κόλαση πραγματική, χωρίς λυτρωτικά ενδεχόμενα. Αν κάτι περιθάλπει, λειαίνει και 'τρυφερεύει' την οντολογική απόγνωση είναι η καταδιωγμένη σκέψη (μας) πως 'μένω' ουσιαστικά σημαίνει 'φεύγω', πως ό,τι νοικιάστηκε μοιραία θα ξενοικιαστεί για να κατοικηθεί -στην καλύτερη- από άλλους που θα μας ευγνωμονούν ή θα μας φτύνουν (πάλι στην καλύτερη). Κι αν δεν υπάρχει ημέρωμα αυτού του άγριου ζώου που λέγεται ύπαρξη παρά μόνο από τον χρόνο, τα μόνα μας πραγματικά δευτερόλεπτα από διέξοδα μας διαψεύδουν. Τι κρίμα, τι μονάκριβα παγκοσμιοποιημένο 'αχ'. Μπήκα σα τσόντα στην κουβέντας σας γιατί αρπάχτηκα απ'τον ηλεκτρισμό της ή μήπως τρέμω στην ιδέα πως θα ξαναπάω εις την απειροστή στρατό; (Έλεος), στο δίχως έλεος.

βαγγελης ιντζιδης είπε...

αγαπητέ Πρεβέ
ευχαριστώ για τον βιωμένο και βιωματικό σου λόγο. ΄Eνας πραγματικός δάσκαλος,ο Τάκης Καφετζής, μου έλεγε πως στη διάρκεια των σπουδών του στο Παρίσι ο φίλος του Νίκος Πουλαντζάς προσπαθούσε να τον πείσει ότι "το θεωρησιακό είναι τό ίδιο με το βιωματικό του πρακτικού λόγου που δεν μπόρεσε να χαρεί ο Καντ".
Καλή χρονιά
Βαγγέλης Ι.
ΥΓ [1] Επειδή ξέρω πως είσαι συγγραφέας και ποιητής - και βρεταννοανατραφείς- soy συνιστώ ανεπιφύλακτα τη μαθητεία στο μπλογκ της Π.Χατζημανωλάκη "Πινακίδες από Κερί" (είσοδος και απο το δικό μου μπλογκ)καθώς και το βιβλίο της "Οι μέλισσες του Κάλβου τριγυρίζουν στα λιβάδια του Λινκολνσάιρ". Πάντα δε όταν λέω τον τίτλο του βιβλίου της μου έρχεται να προσθέσω το ακόμη. Οι μέλισσες του Κάλβου τριγυρίζουν ΑΚΟΜΗ στα λιβάδια του Λινκολνσάιρ και εύχομαι κάθε φορά που βάζουμε το ακόμη να είναι και μια άλλη χρονιά.
[2]Ο στρατός; Μα δεν είναι παρά μια κυριολεκτική άσκηση στην υπομονή και την εμμονή της θητείας για τις μεταφορικές θητείες στη ζωή. ΄Οπως ας πούμε είναι και ο γάμος...
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ